1963 Internationaal Trainingscentrum voor Bodemkundigen
Het International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists (ITC-Ghent) zag het licht in 1963 in de schoot van het toenmalige Geologisch Instituut aan de faculteit Wetenschappen. Vanaf die datum bood het ITC-Ghent een postgraduaatsopleiding bodemkartering aan, gericht op internationale studenten. Hiermee wou het tegemoet komen aan de nood aan bodemkundigen van en voor de landen die in de nieuwe zich aftekenende postkoloniale wereld als ‘ontwikkelingslanden’ of ‘Derde Wereld’ werden bestempeld. Het centrum betekende een grote impuls voor de Gentse activiteiten in ontwikkelingslanden. Meer dan vijftig jaar later telt de opleiding meer dan duizend alumni uit een negentigtal landen. De bijdrage van het ITC-Ghent aan de internationale bodemclassificatie is niet te onderschatten. Sinds 1989 werkt de opleiding samen met Marcel De Boodts International Centre for Eremology (ICE).
Stichter Tavernier
Het Internationaal Trainingscentrum voor Bodemkundigen komt er onder impuls van geoloog-bodemkundige René Tavernier, die ook al bij het Ganda-Congo project betrokken was. Hij heeft als bezieler van het naoorlogse nationaal Centrum voor Bodemkartering al de nodige ervaring met het in kaart brengen van Belgische bodems, maar hij koestert ook internationale ambities. Taverniers tropisch bodemkundige projecten in Belgisch-Congo in de jaren 1950 wakkeren het verlangen aan een internationaal georiënteerde opleiding bodemkunde en bodemkartering in te richten. Deze komt er in 1963 aan de Universiteit Gent, door de ondersteuning van UNESCO en van Gents rector Jean-Jacques Bouckaert. Die laatste is op dat moment ook voorzitter van het Belgisch Instituut tot Bevordering van het Wetenschappelijk Onderzoek Overzee (BIBWOO) en weet op die manier extra personeel en onderzoeksbeurzen voor het ITC te verkrijgen.
Postkoloniale context
Het ITC bevindt zich sinds zijn oprichting in een opmerkelijke overgangsfase van een koloniale naar een postkoloniale wereld. Veel Belgische onderzoekers waren actief in Belgisch-Congo. De woelige maanden na de onafhankelijkheid van Congo zorgen er voor dat velen van hen die dachten hun werk te kunnen verderzetten, gedwongen moeten terugkeren naar België. Zo zoeken bodemkundigen tijdens deze dekoloniseringsperiode naar manieren om hun expertise niet verloren te laten gaan. Hierdoor kan het ITC beroep doen op de ervaring van deze teruggekeerde Belgische bodemonderzoekers. Zij worden bijvoorbeeld ingeschakeld als lesgevers in Gent. Daarnaast grijpt in deze periode aan de Universiteit Gent ook een verruiming plaats van de wetenschappelijke activiteiten naar andere overzeese gebieden dan Centraal-Afrika. Voormalige koloniale onderzoekers verzekeren zich zo van nieuw werkterrein. Naast hun didactische taak in België zijn medewerkers van het ITC dan ook vaak lesgever aan buitenlandse universiteiten, zetten ze samenwerkingsverbanden op met buitenlandse universiteiten en instituten en zijn ze lid van internationale landevaluatiecommissies en bodemclassificatieprojecten. De samenwerkingen in de ontwikkelingslanden die voormalige kolonies zijn, vergen niettemin een ideologische heroriëntering van het wetenschappelijk werk.
Studenten uit negentig landen
De opleiding bodemkunde die het ITC aanbiedt, is per definitie een internationale aangelegenheid. Zo worden niet enkel Belgische, maar ook buitenlandse gastprofessoren betrokken bij het programma. De lesgevers komen echter enkel uit Europa en Noord-Amerika. De Amerikaan Guy Smith (1907-1981) is een van de meest prominente figuren onder hen. Hij zal tot aan zijn overlijden lesgeven aan het ITC. Wel werkt het ITC samen met vele onderzoekers en professoren uit het Midden-Oosten, Afrika, Azië en Latijns-Amerika. De studenten die de postgraduaatsopleiding volgen zijn diverser qua afkomst dan de lesgevers. In het academiejaar 1963-64 starten dertien studenten hun eenjarige opleiding tot postgraduaat in de Bodemkartering, elf zullen een jaar later afstuderen: een Belg, drie Grieken, twee Ecuadoranen, een Irakees, een Israëliër, een Ghanees, een Italiaan en een Egyptenaar. De internationale instroom van studenten uit landen in Noord- en Sub-Sahara-Afrika, Latijns-Amerika, Azië en Europa zal in de jaren die volgen alsmaar groter worden. Studenten uit ontwikkelingslanden krijgen financiering om aan het ITC te studeren en maken dan ook de hoofdmoot uit. Vijftig jaar later telt de opleiding meer dan duizend alumni uit een negentigtal landen. De opleiding bodemkunde georganiseerd aan de Universiteit Gent levert doorheen de jaren dus heel wat bodemkundigen af die in heel de wereld actief zijn. Zij zetten hun kennis in om tropische bodems te bestuderen en in kaart te brengen, om landbouwontwikkelingsprojecten te initiëren en om duurzaam grondgebruik te stimuleren.
Samenwerking met ICE
De organisatie van het internationaal trainingsprogramma bodemkunde ondergaat doorheen de jaren enkele wijzigingen. Zo breidt in 1973 de opleiding uit naar twee jaar en wordt de Gentse faculteit Bio-ingenieurswetenschappen erbij betrokken. Vanaf 1985 levert de Belgische Ontwikkelingssamenwerking staatssubsidies. Sinds 1989 werkt het ITC samen met het door landbouwingenieur Marcel De Boodt in 1988 opgerichte International Centre for Eremology (ICE) aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen. De Boodt onderzoekt bodemerosie en bodembehoud in vochtige, tropische gebieden, maar hij richt zich eveneens op de studie van woestijngebieden in Noord-Afrika, het Midden-Oosten en Latijns-Amerika. Het ICE bestudeert het tegengaan van verwoestijning. De toestand in de jaren 1970-80 in de Afrikaanse Sahel en de hongersnoden in Ethiopië, sterk gemediatiseerd in de jaren 1980, spelen hierbij een rol. Zo krijgt de Ierse zanger Bob Geldof in 1986 van de RUG zelfs een eredoctoraat voor humanitaire verdiensten. In het academiejaar 1989-90 gaat een Engelstalige postgraduaatsopleiding in de eremologie van start. Het ICE start in datzelfde jaar eveneens met het herbebossingsproject 'De Groene Golf' dat woestijngronden opnieuw vruchtbaar maakt door het toevoegen van het watervasthoudende 'terracottemmengsel'. Op de campus van de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen aan de Coupure laat De Boodt begin jaren '90 ook een twaalf meter lange wind- en regentunnel bouwen voor experimenteel onderzoek naar erosieprocessen. Vanaf 2008 zal het ICE de nieuw opgerichte UNESCO Chair on Eremology voorzitten.
Alumniwerking
In de jaren 1990 vangt op initiatief van ITC-directeur Georges Stoops ook de ITC-alumniwerking aan om internationale samenwerking en kennisuitwisseling te stimuleren. Het ITC organiseert zo vanaf de jaren 1990 enkele ‘refresher courses’ waarbij alumni met de laatste ontwikkelingen in het veld kennismaken. Anno 2017 draagt de initiële postgraduaatsopleiding bodemkartering de naam Master of Science in Physical Land Resources. Deze tweejarige opleiding organiseert het ITC (onder de nieuwe benaming International Centre for Physical Resources) sinds 1997 samen met de faculteit Ingenieurswetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel. Het voornaamste inhoudelijke verschil met het verleden bestaat erin dat deze formule nu ook niet-landbouwkundige toepassingen van bodemkunde aanbiedt.
International Training Centre
De directeurs aan het hoofd van het internationaal traningsprogramma in de bodemkunde zijn opeenvolgend René Tavernier (1963-1984), Carolus Sys (1984-1990), Georges Stoops (1990-2001) en Eric Van Ranst (2001-2015). Vanaf 2015 wordt de organisatie van deze tweejarige Masteropleiding administratief ondergebracht in een nieuw opgericht International Training Centre (ITC), dat meerdere internationale opleidingen omvat, aan de faculteit Bio-ingenieurswetenschappen. Ondanks de organisatorische wijzigingen en evolutie van het programma die zich onder het leiderschap van de vier directeurs voltrokken, dient de opleiding vandaag in essentie nog altijd hetzelfde doel: Europese en niet-Europese studenten vormen tot bodemkundigen die aan de slag kunnen in overzeese tropische gebieden om de levenskwaliteit van de lokale bevolking te verhogen en de natuurlijke omgeving te beschermen.
Davy Verbeke
Vakgroep Geschiedenis UGent
31 januari 2017
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Verbeke, Davy. “1963. Internationaal Trainingscentrum voor Bodemkundigen.“ UGentMemorie. Laatst gewijzigd 05.10.2022. www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/1963-internationaal-trainingscentrum-voor-bodemkundigen.
Bibliografie
Langendries, Elienne en Anne-Marie Simon-Vandermeersch. 175 jaar Universiteit Gent – Ghent University 1817-1992. Gent: RUG, 1992.
Vandamme, Erick, ed. Faculteit landbouwkundige en Toegepaste Biologische Wetenschappen. Jubileumboek 1920-1995. Gent: Snoeck-Ducaju, 1995.
Lijst van alumni van het Internationaal Trainingscentrum voor Bodemkundigen (heden International Training Centre for Physical Land Resources) tot en met 2016.
PEDON, Newsletter for alumni and staff from the International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists (1990-2014).
-
PEDON, Newsletter for alumni and staff from the International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists 3 (1993).
-
Van Ranst, Eric en Georges Stoops. “Brief history and landmarks of the International Training Programme in Soil Science at Ghent University.” PEDON, Newsletter for alumni and staff from the International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists 24 (2013): 2-9.