De Coninck, Jan Frans (1926-2017)

Wetenschappelijk geschoolde landbouwer

Jan Frans De Coninck wordt geboren op 24 april 1926 in Diegem, Vlaams-Brabant. Hij groeit op in de buurt van Brussel op een boerderij als de jongste in een gezin van zeven kinderen. Hij koestert lang het idee om een ‘wetenschappelijk geschoolde’ landbouwer te worden, maar aan de Katholieke Universiteit van Leuven (KUL) trekken chemie en bodemkunde hem zo aan dat de wetenschappelijke bedrijvigheid de landouwaspiraties overvleugelt. Hij schrijft zijn thesis in de Bodemkunde en behaalt zijn diploma als scheikundig landbouwingenieur in 1948. Na zijn militaire dienst en een kort verblijf in de private sector, vervoegt De Coninck in 1951 het Belgisch Centrum voor Bodemkartering. Het was het begin van een briljante carrière in de bodemkunde. Hij wordt bodemkarteringsleider in de Antwerpse Kempen en levert in deze functie een aanzienlijke bijdrage tot het opstellen van de legende voor de Bodemkaart van België.

Van bodemkartering naar microscopisch onderzoek

Na een tijdje wordt bodemkartering een te routineuze bezigheid voor Frans De Coninck. Daarom start hij in 1959 met het microscopisch bestuderen van vooral zandgronden uit de Antwerpse Kempen, in samenwerking met doctor Jacques Laruelle van de Universiteit van Gent. Het microscopisch onderzoek laat veel vragen over de samenstelling en de mineralogie van deze gronden onbeantwoord. Daarom stelt geoloog-bodemkundige René Tavernier, directeur van het Belgisch Centrum voor Bodemkartering, in 1963 aan De Coninck voor om een grondig onderzoek naar de mineralogie van de zandgronden van de Antwerpse Kempen op te starten.

De Coninck zal dit doen als deeltijds onderzoeker aan het Laboratorium voor Minerale Scheikunde van de KUL in het wereldvermaarde onderzoeksteam onder leiding van professor José Fripiat aan de faculteit Landbouwwetenschappen. In dit labo maakt De Coninck kennis met nieuwe analysetechnieken in de bodemscheikunde en mineralogie. Aan de KUL behaalt hij zijn doctoraat in de Landbouwwetenschappen in 1967, met grootste onderscheiding. Hij wordt hierna aangesteld tot hoofd van het scheikundig laboratorium  aan het departement voor Regionale Bodemkunde van de KUL.

Universiteit Gent

In 1968 begint het verhaal van Frans De Coninck aan de Universiteit Gent, wanneer hij werkleider wordt aan het Laboratorium voor Fysische Aardrijkskunde en Regionale Bodemkunde onder leiding van René Tavernier. De Coninck wordt hoofd van het laboratorium voor bodemanalyses en zal dit blijven tot zijn emeritaat in 1991. Zijn onderzoekinteresses gaan uit naar het bestuderen van bodemvormingsprocessen en van de mineralogie van bodems van over de hele wereld, met een voorkeur voor Podzols, een bodemtype dat in de schrale dekzandgronden in Noord-Europa veelvuldig voorkomt en in het Amerikaanse bodemclassificatiesysteem (Soil Taxonomy) gekend is onder de naam ‘Spodosols’. De Coninck doceert in Gent vooral aan het International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists (ITC), opgericht in 1963 aan de faculteit Wetenschappen als instrument om vooral studenten uit ontwikkelingslanden te vormen tot bodemkundigen.  

De Conincks onderzoek toont de bruikbaarheid aan van micromorfologische informatie voor het bestuderen van de vorming van Spodosols. De Coninck verricht samen met voornamelijk Franse bodemkundigen zoals onder meer Dominique Righi van de Universiteit van Poitiers baanbrekend micromorfologisch onderzoek dat de classificatie van Spodosols gevoelig verbetert. De Conincks onderzoek wordt gebundeld in het boek Genesis of Podzols. Dit boek levert hem in 1981 het Aggregaat van het Hoger Onderwijs aan de Gentse landbouwfaculteit op; in 1982 wordt hij er laureaat van de Koninklijke  Academie voor Wetenschappen, Letteren en Schone Kunsten van België mee.  

Internationaal engagement

Op nationaal vlak is De Coninck bestuurslid van de Belgische Bodemkundige Vereniging en de Belgische Groep voor de Studie van Klei. Zijn onderzoek naar het ontstaan en de eigenschappen van Podzols/Spodosols levert hem bovendien een internationale reputatie op. Hij zetelt dan ook in verschillende internationale genootschappen. Hij wordt onder meer de eerste vice-voorzitter van de Commissie voor Mineralogie van de International Soil Science Society en Europees coördinator voor de classificatie van Spodosols in Soil Taxonomy, uitgegeven door de Soil Conservation Service of the United States Department of Agriculture (USDA).

In 1989 wordt Frans De Coninck geassocieerd docent aan het Laboratorium voor Regionale Bodemkunde en Landevaluatie aan de Universiteit van Gent, toegevoegd aan professor Carolus Sys. Na zijn emeritaat twee jaar later, in 1991, blijft hij tot 1996 wetenschappelijk actief als voorzitter van een panel bodemexperten van een internationaal samenwerkingsprogramma dat met steun van United Nations Environment Programme (UNEP)-United Nations Economic Commission for Europe (UNECE) de effecten van luchtvervuiling op bosvitaliteit in Europa wil meten.

Em. prof. dr. Eric Van Ranst
Voormalige vakgroep Geologie en Bodemkunde
Faculteit Wetenschappen UGent
12 juli 2017

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Van Ranst, Eric. “De Coninck, Jan Frans (1926-2017).” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 05.10.2022. http://www.ugentmemorie.be/personen/de-coninck-jan-frans-1926-2017.

Bibliografie

www.UGentMemorialis.be

Van Ranst, Eric en Georges Stoops. “Brief history and landmarks of the International Training Programme in Soil Science at Ghent University.” PEDON, Newsletter for alumni and staff from the International Training Centre for Post-Graduate Soil Scientists 24 (2013): 2-9.

Lijst van alumni van het Internationaal Trainingscentrum voor Bodemkundigen (heden International Training Centre for Physical Land Resources) tot en met 2016. 

Website International Union of Soil Scientists, de vroegere International Society of Soil Science (ISSS)