Sys, Carolus (1923-2009)

Liefde voor veldwerk

Carolus Sys wordt geboren in Zande, een kleine landelijke gemeente in West-Vlaanderen, waar zijn vader - een groot-oorlogsinvalide - een klein landbouwbedrijf uitbaat. Na de lagere school tot het 8ste studiejaar te hebben gevolgd in Zande, gaat hij naar het college te Oostende, waar hij zijn middelbare studies beëindigt in 1943. Het is oorlog, en men kan geen hogere studies aanvatten alvorens een jaar handenarbeid te hebben verricht. Bijgevolg sluit Carolus Sys zich aan bij de Vrijwillige arbeidsdienst voor Vlaanderen, om een jaar lang slijkgrachten te delven voor de waterring van Stekene. Na de bevrijding vat hij zijn studies aan de toenmalige Rijkslandbouwhogeschool te Gent aan. In juni 1949 behaalt hij het diploma van landbouwkundig ingenieur voor de tropische gebieden. Na een stage van vier maanden bij het Comité voor de Opname van de Bodem- en Vegetatiekaart van België onder leiding van René Tavernier vertrekt hij op 15 november 1949 per boot naar het toenmalige Belgisch-Congo om er als bodemdeskundige te werken bij het Nationaal Instituut voor Landbouwstudie van Congo (het NILCO of INEAC genoemd).

Eerste algemene bodemkaart Congo en Ruanda-Urundi

Het pionierswerk en de vele regionale bodemkarteringen, verspreid over gans Belgisch-Congo, die Sys in de jaren 1950 als deskundige bij het NILCO uitvoert, maken van hem een echte veldbodemkundige, ervaren in de tropische en subtropische bodemkunde. Door zijn expertise en gedrevenheid wordt hij vanaf 1956 aangesteld als chef van de afdeling bodemkartering van het NILCO. In de daaropvolgende jaren compileert hij de eerste algemene bodemkaart van Congo en Ruanda-Urundi op schaal 1 op 5 000 000. De kaart wordt gepubliceerd door INEAC en in 1960 voorgesteld op het Wereldcongres Bodemkunde in Madison, in de VS. Tijdens zijn periode in Congo ontwikkelt Carolus Sys, samen met zijn collega’s, het INEAC-bodemclassificatiesysteem dat internationaal weerklank vindt en een blijvende invloed zal hebben op de classificatie van tropische gronden in internationale bodemclassificatiesystemen. In die periode voert Sys ook bodemkundige studies uit in Oeganda, het vroegere Noord- en Zuid Rhodesië (nu respectievelijk Zambia en Zimbabwe), Frans Equatoriaal Afrika, Kameroen, Guinea en Zuid-Afrika.

Na de onafhankelijkheid van Congo

Bij zijn terugkeer in België in 1960, na de onafhankelijkheid van Congo, werkt Sys eerst als werkleider voor het Centrum voor Bodemkartering en bij het Laboratorium voor Fysische Aardrijkskunde en Regionale Bodemkunde, waarvan René Tavernier dan directeur-diensthoofd is. Een jaar later, in 1961, behaalt hij het doctoraat in de landbouwkundige wetenschappen met het proefschrift getiteld ‘Het verband tussen morfologie en genetische opbouw van het bodemprofiel in de Hoge Katanga’ onder het promotorschap van Louis De Leenheer. Nadat René Tavernier in 1963 met financiële steun van UNESCO een postgraduaat bodemkartering opricht, het International Training Centre for Post-graduate Soil Scientists (ITC-Gent), wordt Sys benoemd tot geassocieerd docent en toegevoegd aan zijn dienst. Carolus Sys klimt op tot hoogleraar in 1974 en tot gewoon hoogleraar in 1981. Na het emeritaat van René Tavernier in 1984, volgt Sys hem op als directeur van het ITC-Gent binnen de faculteit Wetenschappen. Hij slaagt erin het ITC-Gent te laten betoelagen als International Course Programme door de VLIR (Vlaamse Interuniversitaire Raad). In 1986 start Sys als directeur-diensthoofd met een eigen Laboratorium voor Regionale Bodemkunde en Landevaluatie. Na zijn voorgaande ‘Congo-periode’ voert Carolus Sys zo nog meer dan 70 wetenschappelijke zendingen uit in circa 60 verschillende landen in tropische en aride gebieden.

Pionier in de discipline landevaluatie

Vanaf de jaren 1960 spitst het onderzoek van Carolus Sys zich vooral toe op de bodemvormingsprocessen in tropische en aride gebieden, waarbij hij sterk aanstuurt op interdisciplinair onderzoek. Dit leidt tot talrijke fundamentele bijdragen. Anderzijds specialiseert hij zich in de landevaluatie, namelijk het bepalen van de geschiktheid van het fysische milieu voor tropische gewassen op basis van beschikbare klimaat- en bodemkarakteristieken. Ten behoeve van deze landevaluatie wordt hij door FAO naar West- en Centraal-Afrika gestuurd om het bodemgebruik en opbrengsten van de traditionele gewassen in te schatten in de verscheidene agro-ecologische zones van Senegal, Ivoorkust, Benin, Tsjaad, Burkina Faso, Kameroen en het toenmalige Zaïre.

Carolus Sys vervult een pioniersrol in het domein van die landevaluatie, vooral door het ontwikkelen van een eigen landevaluatiemethodologie. Hij neemt deel aan de verschillende panels for land evaluation georganiseerd door de FAO in Rome. Zijn drie ‘Groene Boeken’ – zo genoemd wegens de kleur van de kaft - over land evaluation, uitgegeven door het toenmalige ABOS (Algemeen Bestuur voor Ontwikkelingssamenwerking) worden nog steeds wereldwijd geconsulteerd en geciteerd. Door zijn wetenschappelijke verwezenlijkingen in het domein van de landevaluatie wordt Sys in 1978 tijdens het Wereldcongres Bodemkunde in Edmonton, Canada, verkozen tot voorzitter van de commissie Soil Technology van de International Soil Science Society.

Maatschappelijke dienstverlening

Naast zijn onderzoeks- en onderwijsopdracht, levert Carolus Sys ook verschillende diensten aan de maatschappij. Zijn dienstbetoon omvat vooral het uitvoeren en/of coördineren van bodemstudies en bodemkarteringsprojecten in ontwikkelingslanden, ten behoeve van landbouwprojecten, op vraag van nationale, internationale en private instellingen. Sys heeft zo bijvoorbeeld een uitermate belangrijke rol gespeeld in de reorganisatie van de bodemkartering in Maleisië en bij de opleiding van Maleisische bodemexperts.

Vorming van een generatie veldbodemkundigen

In het kader van zijn buitenlandse ontwikkelingsprojecten worden vele jonge academici opgeleid in de bodemkartering en in de tropische bodemkunde. Veldwerk is voor Carolus Sys altijd topprioriteit: ‘bodemkunde leer je in het veld, niet achter de computer’ is zijn leuze. Als leidinggevende is Carolus Sys veeleisend - een man met een moeilijk open te breken bolster, wiens gevoelens niet gemakkelijk te achterhalen zijn -, maar hij kan ook goed luisteren en hij was rechtlijnig en correct.

Em. prof. dr. Eric Van Ranst
Voormalige vakgroep Geologie en Bodemkunde
Faculteit Wetenschappen UGent
20 juni 2016