Speleers, Reimond (1876–1951)
Reeds als scholier en als geneeskundestudent aan de Leuvense universiteit behoort Speleers tot de groep vooraanstaande flaminganten die er zullen in slagen een ontwakende Vlaamse elite achter de taalstrijd te scharen. Hij doceert twee keer aan de Gentse universiteit, tweemaal gedurende de bezettingen.
Flamingant en katholiek
Reimond (Raymond Henri Louis) Speleers groeit op in een zeer katholiek kleinburgelijk milieu. Zijn vader is postmeester te Waasmunster. Na het lager onderwijs wordt Reimond voor het eerste jaar naar het Institut Saint-Joseph en voor de volgende jaren naar het kleinseminarie in Sint-Niklaas gestuurd. Daar krijgt hij onderwijs in het Frans, maar is er ook ruimte voor flamingantische anti-socialistische actie. In 1893 richt Speleers samen met twee kompanen de ‘Waasse Studentengilde’ op. Van 1894 tot 1900 studeert hij geneeskunde in Leuven waar hij bijzonder actief is in de Vlaamse en katholieke studentenmiddens.
Dit Vlaamsgezinde katholicisme bepaalt zijn hele verdere leven, vanuit de paternalistische visie dat de intellectuele elite het volk –vooral cultureel dan –moet ontvoogden.
Tijdens het academiejaar 1901-1902 studeert Speleers aan de Berlijnse universiteit om zich te specialiseren in neus-, keel- en oorheelkunde en in oogheelkunde. Hij is vooral onder de indruk van de wereldbefaamde Duits-Joodse oftalmoloog Julius Hirschberg. Bij zijn terugkeer vestigt hij zich als ORL- en oogarts in Sint-Niklaas en huwt er in 1904 met doktersdochter Justine Reynaert. Omdat Speleers wordt aangesteld als hoofdgeneesheer van het Ooglijdersgesticht aan de Nederpolder, verhuist het gezin in 1906 naar Gent, eerst naar de Steendam en in 1908 naar de Vlasmarkt.
Speleers is zeer actief in het verenigingsleven, zowel in het professionele als sociaal-culturele veld. In de schoot van het pluralistisch Algemeen Nederlands Verbond heeft hij een belangrijke hand in het door Lodewijk De Raet opgesteld ‘Wetsvoorstel tot vervlaamsing van het onderwijs aan de hogeschool van Gent’, dat op 5 april 1908 in de Tweede Hoogeschoolcommissie unaniem goedgekeurd wordt. Dit voorstel vormt de basis van het door Frans van Cauwelaert, Louis Franck en Edward Anseele in 1911 ingediende parlementaire wetsvoorstel.
Een eerste academische carrière
Bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog worden de activiteiten aan de Gentse universiteit stilgelegd. Op 24 oktober 1916 heropent de instelling als de Vlaamse Hogeschool, de zogenaamde Von Bissinguniversiteit. Speleers wordt benoemd tot gewoon hoogleraar op de leerstoel oogheelkunde. Hij wordt tevens decaan van de faculteit Geneeskunde en zelfs waarnemend rector vanaf juni 1918.
In de faculteit Geneeskunde wordt beslist om alle terminologie in het Nederlands aan te leren en wordt het Gentsch Genootschap voor Geneeskunde en Natuurwetenschappen opgericht. Eind 1916 worden ook de kosteloze raadplegingen in de Bijloke hernomen. Met weinig succes, gezien de tegenwerking van de geschorste professoren, de Burgerlijke Godshuizen en de zusters. Genoopt door die boycot beslist de faculteit Geneeskunde een verpleegsterschool bij de universiteit op te richten.
Bij de bevrijding wordt Speleers’ huis in brand gestoken en vlucht hij naar Nederland. Hij dient er opnieuw zijn artsendiploma te behalen, waarna hij zich in Eindhoven vestigt.
Een tweede academische carrière
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog keert het gezin Speleers terug naar Gent. Reimond wordt opnieuw gewoon hoogleraar op 14 oktober 1940. Hij krijgt de leerstoel oogheelkunde in opvolging van de overleden van Duyse en wordt vergoed voor de geleden schade na WO I. Hij is een autoriteit binnen het VNV en wordt in oktober 1940 in de Raad van Leiding opgenomen. In 1943 wordt Speleers aangesteld als onderzoeker naar het bloedbad op de Poolse officieren in Katyn. Hij komt tot het besluit dat de Russische geheime dienst achter de moorden zit, wat achteraf correct blijkt. Bij het einde van de oorlog in september 1944 wordt Speleers opgepakt en opgesloten in het interneringskamp van Lokeren. Op 28.11.1947 wordt hij veroordeeld tot 20 jaar bijzondere hechtenis.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis UGent
2 augustus 2013
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Cotman, Frank. "Speleers, Reimond (1876–1951)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 01.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/speleers-reimond-1876%E2%80%931951
Bibliografie
Personeelsdossier Reimond Speleers (Archief UGent, 280).
Epuratie, Algemene briefwisseling 1944-48 (Archief UGent, 4A2/5, doos 5).
Dedeurwaerder, Joris. Professor Speleers : Een Biografie. Antwerpen: Perspectief, 2002.