4. Vrouwelijke studenten in cijfers
99 pioniers
Tussen 1882 en 1914 schrijven zich in totaal 99 jonge vrouwen in aan de Gentse universiteit. Daarvan hebben er 77 de Belgische nationaliteit, waarvan er zestig ingeschreven zijn als regelmatige student. De andere zeventien volgen cursussen als toehoorster en ambiëren geen universitair diploma. De negatieve invloed van de wet van 1890, die het humanioradiploma verplicht als toegangsvoorwaarde, is duidelijk af te lezen in de grafieken: tussen 1882 en 1890 schrijven zich 21 vrouwen in, in het daarop volgende decennium zijn dat er slechts drie. Ook de mannelijke studenten worden getroffen door de wet, maar hun aantal herstelt zich al vanaf 1895. Bij de vrouwen is er pas vanaf 1902 een stijging waar te nemen, met aan de basis hoofdzakelijk de toename van buitenlandse studentes. Voor de regelmatig ingeschreven Belgische studentes situeert de doorbraak zich pas in 1912: dan levert het Gentse ‘Athenée de jeunes filles’ zijn eerste lichting vrouwelijke studenten aan de universiteit. Aan de vooravond van de Eerste Wereldoorlog telt de Gentse universiteit 28 vrouwelijke studenten - dat is 2,1% van de totale populatie van 1315 studenten.
De Vlaamsche Hoogeschool, de Nederlandstalige universiteit onder voogdij van de bezetter, trekt tussen 1916 en voorjaar 1918 512 studenten aan. Daartoe behoren 31 vrouwen, maar slechts drie zijn regelmatig ingeschreven studentes. Niemand behaalde een einddiploma aangezien de von Bissung-universiteit slechts twee volle academiejaren bestond.
De jaren 1920: de Gentse burgerdochters verlaten de universiteit
Tussen 1919 en de vernederlandsing in 1930 telt de universiteit 400 inschrijvingen van vrouwen, waarvan 83 buitenlandse. Van de Belgische studentes zijn er slechts 207 regelmatige studenten, 110 zijn vrije studentes. Die laatste komen naar de universiteit om hun culturele vorming te vervolmaken maar ambiëren geen diploma of beroep. De opvallende terugval van het aantal meisjes in het midden van de jaren 1920, van 7,23% naar 4,75% t.o.v. de totale studentenbevolking, is te wijten aan het verlies van deze vrije studentes. In 1923 wordt de Gentse universiteit immers tweetalig en dat is zeer tegen de zin van de Franstalige bourgeoisie. Het is net uit dat milieu dat veel vrije studentes afkomstig zijn. Bij de installatie van het tweetalig Nolf-regime in 1923/24 maken de dochters van de Gentse bourgeoisie de overstap naar de ‘Ecole des Hautes Etudes’, een francofiele privé-instelling die voor elke Nederlandstalige cursus aan de Gentse universiteit een Franstalige parallelcursus aanbiedt. Het aandeel regelmatig ingeschreven studentes aan de Gentse universiteit stijgt wél gedurende de volledige jaren 1920, met in 1928/29 een hoogtepunt van 69 vrouwen. De vrouwen schrijven zich bovendien, ondanks de boycot van de Vlaamse studentenverenigingen, allemaal in in het Nederlandstalige stelsel.
De jaren 1930: de vernederlandsing en de economische crisis gaan aan de vrouwen voorbij
In de geschiedenis van de Gentse universiteit is 1930 een scharnierjaar: de instelling wordt vernederlandst, verliest een derde van haar studentenpopulatie door de economische wereldcrisis en draagt de gevolgen van de anticrisismaatregelen van de Belgische overheid. Het is dus des te opmerkelijker dat het aantal vrouwelijke studenten onverstoord zijn gestage stijging verder zet. Dat komt enerzijds omdat vrouwen sowieso nauwelijks aanwezig zijn in de Technische Scholen, waar de meest spectaculaire daling van het aantal studenten plaatsvindt door het wegblijven van de buitenlandse studenten. Anderzijds heeft ook de vernederlandsing nauwelijks impact op het aantal vrouwelijke studenten omdat de dochters van de Gentse bourgeoisie de universiteit al hebben verlaten in 1923. Wat de impact van de vrouwonvriendelijke anticrisismaatregelen betreft, kan verondersteld worden dat het aantal vrouwen aan de universiteit misschien nog wat sneller was gestegen, mochten die maatregelen er niet geweest zijn.
Tweede Wereldoorlog
Aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog is de vrouwelijke aanwezigheid aan de Gentse universiteit gestegen tot 14% van de totale studentenpopulatie. Tijdens de oorlog blijft de universiteit gewoon open en ze trekt in 1942/43 een recordaantal mannen en vrouwen aan. Dat is te verklaren doordat Gent de studenten van de ULB opvangt – de Brusselse universiteit werd gesloten door de bezetter – en anderzijds omdat de jongeren via hun inschrijving proberen te ontsnappen aan de verplichte tewerkstelling. Het jaar daarop dwingt de bezetter schoolverlaters tot een jaar tewerkstelling vóór ze hoger onderwijs aanvatten en dat laat zich aflezen in de plotse daling van het studentenaantal in 1943/44.
Stroomversnelling
Vlak na de Tweede Wereldoorlog stabiliseert de studentenpopulatie zich tot een 2000-tal, onder wie 13% studentes. De definitieve doorbraak van de vrouwelijke studenten komt er met de oprichting van het Nationaal Studiefonds in 1954. De hervorming van het studiebeurzensysteem geeft veel meer jongeren de kans om te studeren en dat laat zich zien in de cijfers: op 15 jaar tijd vervierdubbelt de totale studentenpopulatie van de Gentse universiteit. In 1971-72 schrijft er zich een recordaantal van 12.793 studenten in. Deze evolutie staat geboekstaafd als de ‘democratisering’ van het hoger onderwijs: behalve vrouwen vinden ook kinderen uit arbeiders- en plattelandsgezinnen de weg naar de universiteit. De vrouwelijke studenten gaan er niet alleen numeriek exponentieel op vooruit, ook de verhouding t.o.v. het aantal mannen stijgt elk jaar met ongeveer één procent (17% in 1960, 27% in 1970; 36% in 1980; 45% in 1990).
Erop en erover
De stijging van het aantal studenten in het laatste kwartaal van de 20ste eeuw is quasi volledig op naam van de vrouwelijke studenten te schrijven. Tussen 1970 en 1990 blijft het aantal mannelijke studenten stabiel rond de 8500. Het aantal vrouwen daarentegen verdubbelt nog: van 3260 in 1970/71 tot 7381 in 1991/92. Vanaf het academiejaar 1995/96 zijn er meer vrouwen dan mannen aan de UGent en vandaag is de verhouding 57/43% in het voordeel van de vrouwen: dat betekent dat de vrouwen de mannen overklassen met 4.000 studenten!