D'Hondt, Victor (1841-1901)

Victor D'Hondt staat bekend als de Gentenaar die de wereld leerde stemmen. Maar hij is ook een decennium lang hoogleraar aan de Rechtenfaculteit geweest.

Gentenaar

Victor Joseph Auguste D'Hondt wordt op 20 november 1841 geboren in een katholieke Gentse advocatenfamilie. Na zijn rechtenstudies schrijft hij zich in aan de Gentse balie. Na een tiental jaar verlaat hij de advocatuur en wordt griffier aan de Handelsrechtbank van Gent. In 1877 huwt hij met de Britse Anne Clifford. Ondertussen wordt hij actief in de stadspolitiek. Voor de gemeenteraadsverkiezingen van 1872 neemt hij plaats op een 'Lijst der Oppositie' die vanuit katholieke hoek georchestreerd wordt; voor de verkiezingen van 1890 staat hij, samen met prominente namen als Joseph Casier, Gustave Claeys-Bouuaert en Gérard Cooreman op de lijst 'Stadsbelang'. Beide malen moeten de katholieken het echter afleggen tegenover de liberalen, die in de negentiende eeuw een monopolie op het Gentse stadhuis bezitten.

Hoogleraar

In 1885 valt een leerstoel burgerlijk recht open aan de Gentse Rechtenfaculteit. Dat de katholiek D'Hondt in een klap tot gewoon hoogleraar burgerlijk recht benoemd wordt, houdt verband met de regeringswissel. Na decennia van liberale benoemingen willen de nieuwe katholieke kabinetten een inhaalbeweging uitvoeren en overwegend katholieke professoren benoemen aan de rijksuniversiteiten. Naast burgerlijk recht doceert D'Hondt ook fiscaal en notarieel recht, maar het is op het vlak van het handelsrecht dat hij het meest gepubliceerd heeft, onder meer als medeoprichter van La Jurisprudence Commerciale des Flandres.

De Rechtenfaculteit bevindt zich op dat ogenblik in een overgangsperiode. Liberale zwaargewichten zoals François Laurent en Jacques-Joseph Haus, die de faculteit domineerden, maken plaats voor een nieuwe generatie. Op onderwijsvlak pleiten voor- en tegenstanders over de invoering van praktische oefeningen en werkcolleges in de juridische studies en steekt de kwestie van de vernederlandsing de kop op. Die kwestie zal vooral voor en na de Eerste Wereldoorlog het universiteitsleven beheersen, maar Victor D'Hondt behoort tot de pioniers die al in 1890 een cursus in het Nederlands doceert.

De belangrijkste transformatie berust echter in de maatschappelijke wende van de Rechtenfaculteit (en van de universiteit in zijn geheel). Zowel het onderwijs als het onderzoek wordt meer geöriënteerd naar de noden van de complexer wordende maatschappij. Aan de Rechtenfaculteit uit dit zich in de opkomst van politieke, sociale en bestuurlijke wetenschappen - vanaf 1892-1893 officieel ingevoerd - en een grotere aandacht voor sociale en maatschappelijke vraagstukken. Oscar Pyfferoen bestudeert bijvoorbeeld de middenstand en kleine burgerij, Louis Varlez ontwerpt een systeem van werkloosheidsverzekering, terwijl D'Hondt de juridisch-technische basis legt van ons moderne verkiezingssysteem gebaseerd op de evenredige vertegenwoordiging.

Maatschappelijk engagement

Zijn opvolger Georges Beatse omschrijft de grootste verdienste van D'Hondt 'sa campagne en faveur de la représentation proportionelle'. Niet alleen bedenkt hij dit kiessysteem, dat een einde maakt aan het meerderheidsstelsel, hij slaagt er ook in het in binnen- en buitenland te laten invoeren. Het 'systeem D'Hondt' is aldus van groot belang in de ontwikkeling van de moderne parlementaire democratie wereldwijd.

Niet lang na de invoering van zijn kiessysteem wordt D'Hondt ziek en moet hij zijn professoraat afbouwen. Op 30 mei 1901 overlijdt deze Gentenaar, die de wereld leerde stemmen.

Ruben Mantels
Vakgroep Geschiedenis UGent
17 mei 2013

Lees meer over het kiessysteem van Victor D'Hondt

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Mantels, Ruben. "D'Hondt, Victor (1841-1901)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 24.02.2015. www.ugentmemorie.be/personen/dhondt-victor-1841-1901