1896 Hoogeschool Commissie

Taalminnend Studentengenootschap 't Zal Wel Gaan ondervraagt in 1896 vooraanstaande figuren – waaronder Julius Mac Leod en Paul Fredericq – over de Vlaamse universiteit. Slechts enkele van de zeventien geleerden die op die vraag antwoorden, wijzen hoger onderwijs in de moedertaal radicaal af, maar er is absoluut geen eensgezindheid over de manier waarop de Vlaamse universiteit moet verwezenlijkt worden.

Eerste Hoogeschoolcommissie

De actie van 't Zal Wel Gaan heeft het forum over de vernederlandsing vergroot en zet het debat enkele maanden later op de agenda van het drieëntwintigste Nederlandsch Taal en Letterkundig Congres. Daar wordt een Hoogeschoolcommissie samengesteld die onder leiding van Max Rooses en met rapporteur Julius Mac Leod de kwestie zal onderzoeken. Op 30 mei 1897 verschijnt het verslag van de Hoogeschoolcommissie. Het is een ‘theoretische zege’ waar de mogelijkheid en noodzaak van een Vlaamse universiteit krachtig en op wetenschappelijke grond worden aangetoond. Voor de omvorming van de Gentse universiteit tot een Nederlandstalige instelling opteert de Hoogeschoolcommissie voor het ‘stelsel-Mac Leod’: een trapsgewijze volledige vernederlandsing waarbij reeds benoemde hoogleraren niet zouden verplicht worden om in het Nederlands te doceren. De Technische Scholen blijven omwille van het grote aantal buitenlandse studenten Franstalig. Volgens het stelsel-Mac Leod zal de vernederlandsing na tien jaar sterk gevorderd zijn, en na twintig jaar voltooid.

De propagandamachine trekt op gang

Het verslag van de Hoogeschoolcommissie is het startsein voor de propagandamachine van de vernederlandsing van de Gentse universiteit: het verslag van Mac Leod wordt breed verspreid over de verschillende politieke partijen en een perscampagne heeft aandacht voor het theoretisch dispuut. De campagne komt op kruissnelheid in 1898 na de stemming van de Gelijkheidswet – waarbij het Nederlands naast het Frans als officiële taal wordt erkend

Strijd der stelsels

Niet iedereen binnen de Vlaamse Beweging is het eens met de trage trapsgewijze vernederlandsing van de universiteit: Lodewijk De Raet formuleert zijn eigen stelstel waarin ook de ingenieursopleiding wordt vernederlandst. Volgens hem kan de culturele heropleving van Vlaanderen immers niet los worden gekoppeld van de economische opbouw. In 1908 zal het stelstel-De Raet samen met een wetsvoorstel voor de vernederlandsing door de Tweede Hoogeschoolcommissie worden goedgekeurd. Tot aan de vernederlandsing van de Gentse universiteit in 1930 zou het echter nog een lange weg worden.

[Fien Danniau]

Literatuur

Henry Bossaert, Julius Mac Leod en de vervlaamsing, Gent, 1977, (Uit het verleden van de R.U.G., 4).
André Capiteyn, Gent in weelde herboren : wereldtentoonstelling 1913, Gent, 1988.
Karel De Clerck, ‘Hoger Onderwijs – Gent’, in: Reginald De Schryver e.a. (red.), Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998, kl. 2279-2290.
Gita Deneckere, Nieuwe geschiedenis van België, 1878-1905’, in: Vincent Dujardin e.a. (red.), Nieuwe Geschiedenis van België, Vol.I, Tielt, 2005, pp. 447-664.
Gita Deneckere, ‘Gent’, in: Reginald De Schryver e.a. (red.), Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, Tielt, 1998, kl. 1253-1269.
Maurice De Vroede, ‘Hogeschooluitbreidingen en volksuniversiteiten’, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 10, 1979(1-2), pp. 255-278.
Maria De Waele, ‘De strijd om de citadel. Frankrijk en de vernederlandsing van de Gentse universiteit, 1918-1930’, in: Belgisch Tijdschrift voor Nieuwste Geschiedenis, 32, 2002(1-2), pp. 153-193.
Michel Dumoulin, ‘Het ontluiken van de twintigste eeuw, 1905-1918’, in: Vincent Dujardin e.a. (red.), Nieuwe Geschiedenis van België, Vol. II, Tielt, 2006, pp. 697-865.
Theo Luykx, Politieke geschiedenis van België van 1789 tot heden, Brussel, 1969.
Anne-Marie Simon-Vandermeersch en Elienne Langendries, ‘De vernederlandsing van de Gentse universiteit’, in: Guy Leemans e.a. (red.), Vlamingen komt in massa: de Vlaamse beweging als massabeweging, Gent, 1999, pp. 121-146.
Daniël Vanacker, Het activistisch avontuur, Gent, 2006.
Dirk Van Damme, Universiteit en volksontwikkeling: het ‘hooger onderwijs voor het volk’ aan de Gentse universiteit, 1892-1914, Gent, 1983, (Uit het verleden van de R.U.G., 14).
Roland Willemyns, Het verhaal van het Vlaams. De geschiedenis van het Nederlands in de Zuidelijke Nederlanden, Antwerpen, 2003.

Herinneringen

Prof. Kern uit Leiden is een van de respondenten van het Referendum van 't Zal Wel Gaan in 1896.

Er schijnen in België wel personen gevonden te worden, die in alle ernst geloven dat het Nederlands ondergeschikt is als taal van het Hoger Onderwijs. Buiten België is er wel niemand, althans geen enkel geleerde, die dit eigenaardige gevoelen is toegedaan.

uit: 'Referendum over de stichting eener Nederlandsche Hoogeschool', in: Studenten-almanak uitgegeven door het Taalminnend studenten-genootschap onder kenspreuk : 't Zal wel gaan, 38, 1898, p.12.

Historicus en respondent Paul Fredericq schrijft in 1906-1909 over het Referendum in 'Schets eener geschiedenis der Vlaamse Beweging'.

Dit Referendum verwekte tamelijk veel opschudding en werd algemeen besproken in de Belgische pers. Voor het eerst werd aldus het vraagstuk ook bij de lezers onzer Fransche dagbladen bekend gemaakt. Onnoodig te zeggen, dat bijna al de Fransche couranten van België met de vervlaamsching der Gentsche Hoogeschool den draak staken, terwijl de Vlaamsche pers er zich over 't algemeen niet ongunstig aan toonde of er krachtig voor ijverde.
Uit dit Referendum bleek inmiddels, dat de Vlaamschgezinden van alle richting het alsdan nog volkomen eens schenen om te vragen, dat de Fransche Hoogeschool van Gent tot eene Nederlandsche zou worden herschapen en dat de tweetalige oplossing nog door niemand aangeprezen werd, buiten de hoogleeraren de Harlez van Leuven, Kurth en Stecher van Luik.

Paul Fredericq, Schets eener geschiedenis der Vlaamsche Beweging (drie delen), Gent, 1906-1909. LINK