De Waele, Alfred (1898-1969)
Alfred de Waele behoort tot de lichting professoren die in 1934 de Veeartsenijschool uit de grond stampen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt hij verregaand betrokken bij de collaboratie en wordt zelfs arrondissementsleider voor het VNV in Gent. Na de oorlog wordt hij door de krijgsraad tot levenslang en een boete van 200.000 frank veroordeeld. De Waele werkt nadien als apotheker te Antwerpen, maar blijft onder sekwester geplaatst tot september 1958.
Een korte academische loopbaan
Na de Latijn-Griekse humaniora bij de Jezuïeten in Aalst trekt de Waele naar de Gentse universiteit, waar hij in 1922 afstudeert als apotheker en in 1927 het diploma van doctor in de wetenschappen, groep dierkunde behaalt. Tijdens zijn studies is hij leerling-assistent (1921) en assistent (1922-26) voor de cursus galenische en magistrale artsenijbereidkunde. In 1926 promoveert hij tot werkleider en krijgt er nog een paar cursussen bij. De Waele is tevens apotheker bij de COO van Aalst tot mei 1928. Hij muteert in 1929 van de faculteit Geneeskunde naar die van de Wetenschappen en wordt werkleider voor de cursus dierkunde.
De Wet van 21 juni 1934 voorziet in de oprichting van de Veeartsenijschool, gehecht aan de faculteit Geneeskunde, en bepaalt het leerplan van het eerste doctoraat. De nieuw op te richten leerstoel voor parasitologie wordt toevertrouwd aan Alfred de Waele, die daarnaast zijn werkleiderschap in de dierkunde behoudt. Hij wordt in 1939 bevorderd tot hoogleraar aan de Veeartsenijschool. Tijdens de bezetting wordt hij met terugwerkende kracht tot 1939 gewoon hoogleraar aan de faculteit Wetenschappen.
Collaboratie
De Waele ondertekent in 1940 als één van de eersten het VNV-manifest tot oprichting van de Volksbeweging en treedt toe tot de Dietsche Militie-Zwarte Brigade. Hij is aanwezig op het Dietsch Studentencongres in 1941 en verder bij elke gelegenheid die ‘zwart’ kleurt. Op de universiteit vertoont hij zich doorgaans in zwart VNV-uniform. Als vertrouweling van Hendrik Elias, die na de dood van Staf De Clercq leider van het VNV was geworden, wordt de Waele arrondissementsleider voor Gent, in opvolging van August de Wilde, die ontslag had genomen wegens onvrede met de collaboratiepolitiek van het VNV.
De Waele zegt in oktober 1943 zijn opdracht aan de universiteit op om zich volledig aan zijn nieuwe taak te wijden. Zijn onvoorwaardelijke gehechtheid aan Elias blijkt uit volgende uitspraak in Leiding van juli 1944: ‘Onlangs had ik de eer en het genoegen een lang onderhoud te hebben met de leider. Ik kan gerust verklaren, dat hij een duidelijke en volledige kijk heeft over de toestand. Ik heb de vaste overtuiging dat deze man ons Volk te zijner bestemming leiden kan en zal. Tegen defaitisten die wetens en willens de partij noyauteren en er niet voor terugdeinzen in het geniep de persoon van de Leider aan te vallen, moet dan ook onze houding compromisloos zijn.’
De repressie
Schreef de Waele in augustus 1940 samen met collega Evrard nog een brief om aan te dringen op de schorsing van de gevluchte professoren, dan is hij na de oorlog zelf aan de beurt. Naar het voorbeeld van de faculteit Geneeskunde en de faculteit Wetenschappen verspreidt de veeartsenijschool op 26 september 1944 volgende motie:
‘Les soussignés professeurs et chargés de cours de l’école vétérinaire de l’Université de l’Etat à Gand;
Ayant apris que deux professeurs de l’école vétérinaire ont été suspendus, notamment MM. De Waele et Libbrecht;
Demandent avec la plus grande insistance que ces suspensions soient immédiatement transformées en révocation définitive et estiment que l’épuration de l’école vétérinaire doit être un fait accompli avant l’ouverture de la prochaine année académique.’
In oktober 1944 wordt de Waele geschorst zonder wedde om in maart 1945 definitief afgezet te worden.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis Ugent
10 juli 2013
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Cotman, Frank. "De Waele, Alfred (1898-1969)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 10.03.2015. www.ugentmemorie.be/personen/de-waele-alfred-1898-1969
Bibliografie
Algemene briefwisseling 1944-’48 ( Archief UGent, 4A2/5, doos 5)
La Flandre Libérale, 1 oktober 1944
Personeelsdossier Alfred de Waele (Archief UGent; Epuratie, doos 123)
Vooruit, 3 april 1941
Carnewal, Bart. "Collaboratie van professoren en assistenten aan de Rijksuniversiteit Gent tijdens de Tweede Wereldoorlog." Licentiaatsverhandeling, Universiteit Gent, 1992.
De Clerck, Karel. 50 jaar Nederlandstalig diergeneeskundig onderwijs aan de RUG (Gent: RUG 1984)
De Wever, Bruno. Greep naar de macht. Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde. Het VNV 1933-1945. Tielt: Lannoo, 1994.
Van Overloop, G. "Waele, Alfons de." In Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, 3654. Tielt: Lannoo, 1998.