1946 Koloniale Universitaire Studiekring en 1947 Congo Commissie

Propaganda voor een koloniale loopbaan

De Wilde wil met KUS een koloniale loopbaan propageren bij alle Gentse studenten. De oprichting van KUS krijgt alvast luister in de Aula met een debat over 'koloniale vraagstukken' met minister van Koloniën Godding. De kring organiseert lezingen, filmvertoningen en een jaarlijkse excursie naar het ‘Kongo-Museum’ in Tervuren. Een bibliotheek met boeken en tijdschriften bevindt zich in het bureau van De Wilde. Een belangrijk intrument is het netwerk van studenten, alumni, professoren en Gentse kolonialen dat KUS opbouwt. De kring legt bij haar stichting banden met de organisator van de ‘Koloniale Dag’, de Koloniale Vriendenkring van Gent en met de studentenvereningen van de Veeartsenijschool (VDK), de Landbouwhogeschool (VLK) en Hogere Handelsschool van de universiteit (VEK). Sponsoring krijgt KUS behalve van de universiteit, ook van het ministerie van Koloniën en een aantal koloniale maatschappijen waaronder de Bamboli Cultuur Maatschappij waarvoor De Wilde rond 1930 plantagedirecteur is geweest. Het netwerk krijgt een pendant in Congo waar onder de naam ‘Gandavensis’ een Vlaamsgezinde oud-studentenbond van Gentse studenten in de kolonie wordt opgericht die de Vlaamse culturele belangen in de voornamelijk Franstalig geleide kolonie moet verdedigen. Via dit netwerk kan KUS stages en jobopportuniteiten in de kolonie aanbieden.

Koloniale universitaire geest

Hoewel de meerderheid van de leden van de KUS bestaat uit studenten landbouwingenieur en veeartsenij (28 van de 38) en de kring haar zetel krijgt in de Landbouwhogeschool – die pas in 1970 als aparte faculteit aan de Universiteit Gent zal worden gehecht, ambieert De Wilde een universiteitsbrede beweging. De onderwijs- en onderzoeksmatige betrokkenheid bij de koloniale onderneming was tot op dat moment in Gent, in tegenstelling tot de KU Leuven, inderdaad beperkt tot dat van enkelingen. De Belgische koloniale aanwezigheid druppelde slecht gestaag door naar het universitair onderwijs via keuzevakken en opleidingen die anno 1946 nauwelijks worden gevolgd. Minstens gedeeltelijk is dit te wijten aan de Franstalige en katholieke dominantie binnen de koloniale administratie en bedrijven wat een koloniale opleiding aan de Nederlandstalige rijksonderwijsinstellingen in Gent niet aantrekkelijk maakt, maar ook ondergefinancierd.

Congo Commissie UGent

Enkele UGent’ers die wel belangstelling tonen voor koloniale wetenschappen en onderwijs, worden erelid van KUS. Onder hen de arts en toekomstig rector Jean-Jacques Bouckaert, letterkundige-Afrikanist Amaat Burssens en dierenarts Lodewijk Geurden. Bij de eerste twee speelt, net als bij De Wilde, ook het idee mee dat een Vlaams tegengewicht in de Franstalige kolonie nodig is. De UGent start een jaar later met haar eigen koloniaal verhaal. Rector Edgard Blancquaert richt in 1947 de Congo Commissie op als een soort perifere denktank over hoe de kolonie in het wetenschappelijk onderzoek kan worden betrokken. Het probleem stelt zich naar verluidt dat de Belgische kolonie bij een gebrek aan eigen deskundigheid, te veel is aangewezen op buitenlandse experten.

Behalve de KUS’ers Burssens en Geurden zetelen ook bioloog Paul Van Oye, jurist Georges Van der Kerken, farmacoloog Romain Ruyssen en burgelijk ingenieur Karel Bollengier in de Congo Commissie. Deze laatste heeft in opdracht van het Ministerie van Koloniën sinds de jaren '20 verschillende havens in de kolonie ontworpen en uitgebouwd. De Congo Commissie is vrij inactief en veel wordt in deze periode niet verwezenlijkt. Veelzeggend is het feit dat geoloog Victor Van Straelen, een man met bakken koloniale ervaring, in 1955 zelfs niet op de hoogte is van het bestaan van de commissie. Lode De Wilde is als professor van de van de universiteit gescheiden Landbouwhogeschool slechts raadgevend lid van de Congo Commissie en zal pas volwaardig lid worden in 1957. Onder andere Frans Olbrechts, Victor Van Straelen, Armand Hacquaert, René Tavernier, Edgar De Bruyne, André Vlerick en Jean-Jacques Bouckaert vervoegen de rangen van de Congo Commissie in 1955, het jaar dat twee subcommissies het licht zien. De eerste subcommissie onder leiding van Burssens moet een Interfacultair Instituut voor Afrikaanse Wetenschappen voorbereiden, maar mislukt. Uit de tweede subcommissie spruit het plan Ganda-Congo voort, een medische en wetenschappelijke campus in Belgisch Congo.

Keerkringen, Universitaire Studiekring

Na de plotse onafhankelijkheid van Congo in juni 1960 halveert het aantal leden van KUS naar 49 leden. Het bestuur exploreert postkoloniale actie, 'in eigen voordeel', in Congo én de rest van Afrika. De gedwongen ommezwaai gaat gepaard met een naamsverandering: KUS staat voortaan voor Keerkringen, Universitaire Studiekring. Helaas voor KUS zet het ministerie voor Afrikaanse Zaken - de opvolger van het ministerie voor Koloniën, alle subsidiëring aan ex-koloniale studiekringen stop. In 1961-62 houdt KUS op met haar bestaan. Wel zullen enkele leden zich samen met de restanten van de KUS-kas hergroeperen rond een nieuw Leuvens initiatief in 1962: Het University Clearing Office for Development Countries. Het UCODC zal de Mei 1968-beweging niet overleven.

Adriaan Eerdekens, master geschiedenis
Fien Danniau, vakgroep geschiedenis UGent
19 januari 2017

Eerdekens, Adriaan en Fien Danniau. "1946 Koloniale Universitaire Studiekring." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 06.04.2017. www.ugentmemorie.be/gebeurtenissen/1946-koloniale-universitaire-studiekring-en-congo-commissie

Deze tekst is gebaseerd op het scriptieonderzoek van Adriaan Eerdekens, Ganda-Congo 1956-1970. De Gentse universiteit en het wetenschappelijk avontuur in de kolonie. (UGent, 2010).