19de eeuws Gent geplaagd
In het eerste deel van het UGentMemorie-dossier ‘Coronacrisis: historisch?’ over 19de eeuwse epidemieën in Gent en de bijdrage van de universiteit geven we in vogelvlucht een overzicht van verschillende crisismomenten. Naast het opkomend progressief liberalisme en het socialisme, bewerkstelligen ze een andere kijk op volksgezondheid. Dit resulteert onder meer in een grondige stadssanering en de bouw van een nieuw stedelijk ziekenhuis.
Overbevolkte stad
Wanneer op 10 juli 1800 Lieven Bauwens wordt aangesteld als Gents burgemeester door de Franse overheid, is Gent reeds volop het nieuwe industriële tijdperk binnengetreden. Met de snel toenemende industrialisering in de daaropvolgende eeuw, groeit de bevolking van 55.576 inwoners in 1805 naar 61.793 in 1815. In 1850 telt Gent 106.704 inwoners en in 1910 zijn er 166.445 Gentenaars. Na de afschaffing van de octrooirechten in 1860 breidt de reeds meer dan oververzadigde binnenstad nog verder uit naar de randgemeenten Ledeberg, Gentbrugge en Sint-Amandsberg waar in 1910 reeds 210.428 mensen wonen.
De lange, zieke 19de eeuw
Door die grote mensenconcentratie in doorgaans erbarmelijke omstandigheden, tieren infectieziekten welig en quasi de ganse negentiende eeuw door. Het overgrote deel van de slachtoffers behoort tot de sociaal zwakkere klassen. De ene epidemie volgt de andere op. Een kleine bloemlezing: cholera in 1832, 1833, 1834, 1849, 1853-1854, 1859, 1866, 1884, 1892-1894; tyfus in 1817, 1825-1827, 1846-1849, 1871; hersenvliesontsteking in 1825-1828; pokken in 1851, 1857 en 1870-1872, mazelen 1838-1840 om maar te zwijgen van TBC, roodvonk, influenza, syfilis en nog vele andere infectieziekten die voortdurend opduiken.
Gent naar de dokter
Enkele rampjaren steken er bovenuit en plaatsen de coronacrisis van 2020 in een historisch perspectief. UGentMemorie neemt vier crisissen die Gent in de 19de eeuw teisterden onder de loep:
We reconstrueren niet enkel de impact van die epidemieën op de stad, maar willen ook achterhalen welke rol de Gentse universiteit speelde tijdens deze crisissen: wat is de stand van de medische wetenschap, hoe beïnvloeden de epidemieën het onderzoek en hoe helpen Gentse wetenschappers de stad waarin ze werkzaam zijn? Een synthese lees je in het artikel 'Universiteit en epidemie'.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis UGent
22 april 2020
Dit artikel maakt deel uit van het UGentMemorie-dossier ‘Coronacrisis: historisch?’
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Cotman, Frank. "19de eeuws Gent geplaagd." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 29.04.2020. https://www.ugentmemorie.be/artikel/19de-eeuws-gent-geplaagd.