1832: cholera in Gent
De bouwfysische omstandigheden van de stad met honderden smalle straatjes en beluiken doorkruist van een waternet of 'open riolering', de overbevolking en de inherente lamentabele hygiënische omstandigheden, zijn een ideale voedingsbodem voor epidemieën.
Van India naar Europa
Op 25 mei 1832 wordt in Gent cholera vastgesteld. Men vermoedt dat de epidemie in 1827 in de Ganges-delta rond Calcutta ontstaat en nadat ze zich over gans Indië heeft verspreid, Afghanistan en Iran binnentrekt om dan langs de kusten van de Kaspische zee en via de Kaukasus, Rusland binnen te vallen. In 1830 bereikt de cholera Moskou. De ziekte sluimert tijdens de wintermaanden, maar zet in de lente haar tocht verder doorheen gans Europa. Oostenrijk en Hongarije, Polen, Finland en Zweden delen zwaar in de klappen. Vanuit Riga (Letland) bereikt de ziekte Engeland van waaruit de plaag via Calais, Frankrijk binnenkomt.
‘Blauwe dood’ in het water
Het is inmiddels maart 1832. In ons land arriveert de cholera op 24 april 1832 in het Henegouwse dorpje Vaulx. Enkele dagen later zit hij reeds in Kortrijk en Wetteren om op 25 mei voor het eerst in Gent op te duiken. Cholera wordt de ‘blauwe dood’ genoemd wat verwijst naar de huidskleur van de patiënten. De bijzonder besmettelijke ziekte wordt veroorzaakt door een bacterie, die perfect gedijt in vervuild water en erin terecht komt via de fecaliën van besmette personen. Ook in bedorven levensmiddelen voelt ze zich goed. Tot het eind van de 19de eeuw, beschikt het merendeel van de Gentse bevolking niet over zuiver water.
1.227 (+ ca. 200) doden
Na een korte incubatietijd van niet meer dan enkele dagen krijgen geïnfecteerden zware diarree en moeten overvloedig braken, waardoor uitdrogingsverschijnselen ontstaan. Het overlijden volgt na enkele dagen. Net zoals bij corona in 2020 is er ook een cholera-light versie die de meeste getroffenen spaart, maar dan zonder immuniteit te creëren. Gemiddeld overleeft 50 % de ziekte. Gent telt 1.227 doden. Op 15 september is de epidemie beëindigd. België betreurt bijna 8.000 mensenlevens. In 1833 en 1834 maakt de ziekte nog een kleine 200 slachtoffers in Gent, maar verdwijnt nadien voor een vijftiental jaar. Terwijl cholera vooral in de zomermaanden huishoudt, slaat tyfus vooral in de wintermaanden toe, maar dit is geen vaste regel. Vaste regel is wel dat het beiden ‘sociale ziektes’ zijn en de slachtoffers dezelfde zijn: mensen aan de onderkant van de samenleving.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis UGent
22 april 2020
Dit artikel maakt deel uit van het UGentMemorie-dossier ‘Coronacrisis: historisch?’ Een uitgebreide reconstructie van deze cholera-epidemie van 1832 in Gent én de rol van wetenschappers van de jonge Universiteit Gent lees je in het artikel Kroniek van een aangekondigde dood: Gent en de cholera-epidemie van 1832.
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Cotman, Frank. "1832: cholera in Gent." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 29.04.2020. https://www.ugentmemorie.be/artikel/1832-cholera-gent.