Vandenbroeke, Christiaan (1944-2007)
Kwantitatief historicus Chris Vandenbroeke was in vele opzichten een democraat die zich op verschillende manieren focuste op 'de kleine man'. Als pionier van de historische demografie trachtte hij het dagelijkse leven te reconstrueren. Als populair historicus bracht hij zijn onderzoek succesvol aan de man met publicaties gericht op een breed publiek. En als verkozen politicus voor de Volksunie en de Nieuw-Vlaamse Alliantie zette hij zich in voor thema's zoals onderwijs en de vergrijzingsproblematiek.
Landbouwgeschiedenis
Na zijn Grieks-Latijnse humaniora aan het Heilig-Hartcollege in Waregem trekt Chris Vandenbroeke naar de Rijksuniversiteit Gent om er geschiedenis te studeren. Hij scoort hoge ogen bij zijn promotor Etienne Scholliers met een licentiaatsverhandeling over de graanpolitiek in de Oostenrijkse Nederlanden (1966). Met een beurs van het NFWO zet hij zijn onderzoek over de achttiende eeuw verder. In 1970 promoveert hij tot doctor in de geschiedenis met het proefschrift Landbouw en levensmiddelenpolitiek in de Oostenrijkse Nederlanden. Na zijn doctoraat krijgt Chris Vandenbroeke meteen een onderzoeks- en onderwijsopdracht in de vakgroep Nieuwe Tijd. Vandenbroeke wordt er uiteindelijk hoogleraar Geschiedenis.
Gentse modernist
Chris Vandenbroeke behoort tot een uitgelezen generatie Modernisten, zoals de beoefenaars van de Vroegmoderne Tijd in de jaren 1960 en 1970 worden genoemd, die binnen en buiten de landsgrenzen een stempel drukt op het vakgebied van de sociale en economische geschiedenis. Vandenbroeke maakt naam binnen deze generatie als specialist van de achttiende eeuw.
Zijn doctoraat, in het Frans uitgegeven onder de titel Agriculture et alimentation dans les Pays-Bas autrichiens (1975), vestigt zijn internationale reputatie als expert van de economische geschiedenis van de achttiende eeuw. De handelseditie van zijn doctoraat krijgt een speciale vermelding in de prestigieuze ‘pages bleues’ van het toonaangevende Franse tijdschrift Annales.
Hoewel Vandenbroeke ook onderzoek zal verrichten over de evolutie van de levensstandaard in de steden, blijft het platteland zijn onderzoeksterrein bij uitstek. In dit vakgebied is Vandenbroeke tijdens de jaren 1970 en 1980 de belangrijkste en meest invloedrijke Belgische publicist. Tijdens de jaren 1980 focust hij vooral op de historische evolutie van Vlaamse linnenindustrie op het platteland. Hij verschilt grondig van mening over de sociaaleconomische en demografische gevolgen van de zogenaamde proto-industrialisering in Vlaanderen met de Franse historicus Franklin Mendels (1943-1988). Een groot deel van de carrière en publicaties van Vandenbroeke staan in het teken van dit debat.
Historisch demograaf
Het werk van Vandenbroeke kenmerkt zich door een uitgesproken kwantitatieve benadering. Het dagelijks leven in het verleden wordt niet gereconstrueerd met behulp van egdocumenten of individuele case-studies, maar met cijferreeksen over prijzen, lonen, fiscale opbrengsten enzovoort. Vandenbroeke publiceert niet alleen tal van nieuwe reeksen van prijzen en lonen; ze vormen ook de basis voor zijn eigen wetenschappelijk onderzoek. In zijn laatste boek Hoe rijk was arm Vlaanderen? (1995) staat het achttiende-eeuwse Vlaanderen centraal, maar vanuit een duidelijk Europees perspectief.
Na een theoretische vorming aan het Institut National d’Etudes Démographiques in Parijs en het praktische veldwerk hier, wordt hij aldus vanaf de late jaren zeventig de pionier en de expert van de historische demografie in Vlaanderen. Zo’n specialisatie wordt hem door Scholliers voorgehouden als de beste aanloop naar een democratische vorm van historisch onderzoek. Aan de hand van de studie van de koopkracht, voeding en de levensstandaard zorgt Vandenbroeke daarenboven voor een interdisciplinaire aanpak en een geïntegreerde sociale geschiedenis. Zijn benadering leunt sterk aan bij die van de Franse Ecole des Annales, een geschiedschrijving waarbij de schijnwerpers op Jan met de pet gericht staan en waarbij de levenswandel van de “cleyne luyden”, de anonieme en onmondige massa, de boventoon voert.
Vulgarisatie
Vandenbroeke wordt ook bekend, bij het grote publiek, als een boeiende spreker en als auteur van enkele bestsellers, zoals de trilogie Sociale Geschiedenis van het Vlaamse Volk (1981), Vlaamse Koopkracht (1983) en De toekomst van het Vlaamse volk (1984). Hij schetst daarin de levenswijze van de plattelandsbevolking in Vlaanderen van de late Middeleeuwen tot de 20ste eeuw en verwijst daarbij een aantal legenden uit de geschiedenisboeken naar de vergeethoek. Maar ook in wetenschappelijke kringen blijft de waardering voor zijn werk niet uit: het levert hem de Driejaarlijkse Sociaal-Economische Prijs Stichting Camille Huysmans (1980-1982) op.
In 1986 verschijnt Vrijen en Trouwen van de Middeleeuwen tot heden dat opnieuw door een breed leespubliek erg wordt gesmaakt. In dat boek beschrijft hij de wijze en de omstandigheden waaronder onze voorouders de vele facetten van seks, liefde en huwelijk en alles wat daar direct en indirect mee te maken heeft, hebben beleefd en ondergaan. Dat de Vlaming altijd erg preuts zou hebben geleefd, wordt daarbij door Vandenbroeke sterk ontkracht.
Vlaams nationalist
Vanuit een Vlaamse reflex is Vandenbroeke ook jarenlang politiek geëngageerd. Zo zorgt hij via zijn inzet binnen het veld van het democratisch Vlaams-nationalisme voor een nog meer actieve vorm van maatschappelijke dienstverlening: van 1989 tot 1992 is hij ondervoorzitter van de Volksunie en vervolgens tot 1995 algemeen secretaris. Daarna wordt hij Vlaams parlementslid (1995-2004) en gemeenschapssenator (1995-2003) voor de Volksunie en, na de scheuring van de partij in 2001, voor de Nieuw-Vlaamse Alliantie. Zijn inzet voor thema’s zoals onderwijs en de vergrijzing van de samenleving is daarbij bijzonder groot.
Isabelle Devos en Thijs Lambrecht
Vakgroep Geschiedenis UGent
25 oktober 2010
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Devos, Isabelle en Thijs Lambrecht. "Vandenbroeke, Christiaan (1944-2007)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/vandenbroeke-christiaan-1944-2007.
Bibliografie
Cloet, M. "In memoriam Chris Vandenbroeke." Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis te Brugge 144 (2007): 493-496.
Devos, Isabelle, Thijs Lambrecht. "Bio-bibliografie Chris Vandenbroeke." In Bevolking, voeding en levensstandaard in het verleden. Verzamelde studies van prof. dr. Chris Vandenbroeke, uitgegeven door Vandenbroeke, Chris, et. al.: VII-X. Gent: Academia Press, 2004.