Dorikens, Maurice (1936-2017)
Kernfysicus Maurice Dorikens werkte voor zijn nucleair onderzoek in het nieuwe Instituut voor Nucleaire Wetenschappen, geopend in 1965 in de Proeftuinstraat. In tijden van de zich snel ontwikkelende kernwetenschap, voerde hij zowel fundamenteel als toegepast onderzoek uit. Medio jaren 1990 werd hij directeur van het eveneens vernieuwde Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen op de Sterre. Voor zijn inspanningen op het gebied van wetenschapsgeschiedenis kreeg hij in 1998 de Sarton Medaille.
Nucleaire fysica
Maurice Dorikens wordt in Antwerpen geboren op 7 oktober 1936. Zijn middelbaar onderwijs volgt hij aan het Koninklijk Atheneum in Antwerpen. Hij studeert natuurkunde aan de Rijksuniversiteit Gent, waar hij in 1959 het diploma van licentiaat in de wetenschappen, richting Natuurkunde behaalt. Onmiddellijk daarna wordt hij aangesteld als assistent in het Laboratorium Verschaffelt in het Plateaugebouw bij professor Julien Verhaeghe. Daar doet Dorikens onderzoek in de nucleaire fysica. In 1964 behaalt hij de graad van doctor in de wetenschappen.
Instituut voor Nucleaire Wetenschappen
In de periode 1960-1970 voert Dorikens onderzoek naar de nucleaire structuur, voornamelijk met behulp van de lineaire elektronversneller van het laboratorium Verschaffelt. Zijn onderzoeksgroep is één van de eerste die omstreeks 1965 van het Plateaugebouw verhuist naar het nieuwe laboratorium van het Instituut voor Nucleaire Wetenschappen (INW). De verhuis van de nucleaire installaties komt er onder leiding van natuurkundige Julien Verhaeghe en chemicus Julien Hoste, onder meer door het stralingsgevaar en plaatsgebrek. De nieuwe campus ligt buiten het centrum van Gent, in de Proeftuinstraat ten oosten van het huidige Universitair Ziekenhuis (UZ). Het INW voert zowel toegepast als fundamenteel onderzoek uit. Vanaf 1972 verlegt Dorikens zijn interesse meer naar toepassingen van nucleaire experimentele methoden in andere gebieden van de wetenschappen. Hij is vanaf dan ook de groepsleider van de positron annihilatie onderzoeksgroep, die zich bezighoudt met de studie van defecten in de vaste stof met behulp van nucleaire technieken.
Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen
Maurice Dorikens blijft actief als onderzoeker in de vakgroep subatomaire en stralingsfysica tot 1993. Hij wordt op 1 september van dat jaar namelijk aangesteld als adjunct-directeur van het ‘Museum voor Wetenschap en Techniek’ van de Universiteit Gent. Vanaf 1 februari 1995 is hij de directeur van het vernieuwde Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen. Dit vernieuwde museum wordt gevestigd in het gebouw S30 op de campus Sterre. Het opent zijn deuren op 28 juni 1995. Maurice schrijft verschillende wetenschappelijke artikels en boeken over de geschiedenis van wetenschappelijke instrumenten, voornamelijk uit de periode vanaf de 19de eeuw. Hij is eveneens een veelgevraagd spreker, zowel op nationale als internationale bijeenkomsten.
Sarton Medaille
In 1998 krijgt Dorikens op voordracht van de faculteit Wetenschappen de Sarton Medaille voor zijn verdiensten op gebied van de Geschiedenis van de Wetenschappen. Maurice organiseert bovendien een tiental belangrijke tijdelijke tentoonstellingen die het wetenschappelijk patrimonium van de Universiteit Gent in het daglicht plaatsten. In 2001 organiseert hij zo een dubbeltentoonstelling over Joseph Plateau: in het Caermersklooster over ‘Joseph Plateau, leven tussen Kunst en Wetenschap’ en in het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen over het ‘Cabinet de Physique’. In oktober 2001 gaat hij met pensioen en wordt ere-directeur van het Museum.
Amateurfotograaf
Maurice Dorikens is auteur/co-auteur van meer dan 100 wetenschappelijke publicaties in internationale tijdschriften over nucleaire fysica en instrumentatie. Maurice tracht ook internationaal onderzoek te coördineren. In die hoedanigheid is hij één van de eersten die een Erasmus project opstart dat 10 universiteiten uit 9 verschillende landen samenbrengt.
Naast zijn wetenschappelijke carrière is Dorikens ook een gedreven fotoamateur, die veel bekendheid verwerft bij verschillende fotoclubs in het land. Hij wordt herinnerd als stichter van de ‘Diaporama Club van België’ (DCB) die hij in 1989 samen met zijn echtgenote Liliane Dorikens – Van Praet oprichtte. Met zijn activiteiten als amateurfotograaf verwerft hij zowel nationaal als internationaal faam. Hij neemt gedurende de periode 1985-1991 zelfs het voorzitterschap waar van de Fédération Internationale de l’Art Photographique (FIAP).
Em. prof. Danny Segers en em. prof. Jozef Uyttenhove
Oud-directeurs Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen
9 juni 2017
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Segers, Danny en Jozef Uyttenhove. “Dorikens, Maurice (1936-2017).” UGentMemorie. Laatst gewijzigd 06.07.2017. www.ugentmemorie.be/personen/dorikens-maurice-1936-2017.
Bibliografie
Linters, Adriaan. “In den beginne waren er ertsen. België als centrum van nucleair onderzoek en techniek.” Erfgoed van Industrie en Techniek 19, nr. 2+3 (2010): 83-94. Themanummer nucleair erfgoed.