De microtoom van Kristel Wautier
1.
“Dit toestel is een microtoom, een instrument voor het maken van weefselcoupes. Het bestaat uit een langwerpig profiel met aan de ene zijde een horizontaal vlak terwijl er zich aan de andere zijde een hellend vlak bevindt. Op het horizontaal vlak is een slede gemonteerd, waarin een mes geplaatst kan worden. Het te versnijden weefsel werd in een houder op het hellend vlak gemonteerd. Door het weefselblokje langsheen dit hellend vlak te bewegen, kon de coupedikte worden ingesteld. Door met de slede langsheen het horizontaal vlak heen en weer te bewegen, werden dan weefselcoupes gesneden."
2.
“Ik ben zelf bioloog en was als doctoraatsbursaal werkzaam in een onderzoeksgroep waar geregeld, zo niet dagelijks, weefselcoupes werden gemaakt. Het ligt dus voor de hand dat ik een zekere affiniteit heb voor dit instrument. Maar ook het specifieke verhaal van dit exemplaar spreekt mij aan. Het toestel dateert uit 1870 en werd vervaardigd door de firma Leyser. Het is gebaseerd op een ontwerp uit 1848 en is in feite een van de eerste instrumenten die toelieten op een meer geautomatiseerde manier weefselcoupes te maken. Dit ontwerp betekende een echte doorbraak voor de negentiende-eeuwse microscopisten, ondanks het feit dat het eerder onhandig in gebruik was. Dit exemplaar is het enige dat de Gentse universiteit nog in bezit heeft. Het werd omstreeks 1990 ‘ontdekt’, het zat toen nog in zijn originele verpakking gemaakt van oliepapier. Het toestel is vermoedelijk afkomstig uit het laboratorium van Charles van Bambeke, die we gerust kunnen beschouwen als een van de grondleggers van het histologisch onderzoek aan onze universiteit."
3.
“Collecties microtomen zijn eerder zeldzaam want, toegegeven een microtoom is niet echt een aantrekkelijk instrument. De esthetiek van een microtoom valt nagenoeg in het niets in vergelijking met bv. een historische microscoop. Een microtoom is meestal een log en zuiver doelgericht instrument. Wanneer het niet langer gebruikt wordt, is het lot van een microtoom voorspelbaar: afvoer. Een historische microscoop daarentegen werd dikwijls bewaard om zuiver esthetische redenen. De collectie historische microtomen van het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschappen is dan ook eerder uitzonderlijk. Deze collectie schetst op een vrij volledige manier de technologische evolutie van het microtoom, hetgeen een beter inzicht biedt in het ontstaan en de geschiedenis van de histologie. Het door mij geselecteerde toestel speelt binnen deze technologische evolutie een sleutelrol, zoals hierboven reeds beschreven."
“Het verhaal dat het geselecteerde instrument, en bij uitbreiding de verzameling historische microtomen van het museum, vertelt, weerspiegelt de algemene verhaallijn van het museum. Aan de hand van de technologische vooruitgang van het wetenschappelijk instrumentarium (aangevuld met de gebruikte educatieve demonstratietoestellen en -middelen) trachten we de geschiedenis van de verschillende wetenschapstakken te schetsen. Immers, nagenoeg elke technologische innovatie is gegroeid vanuit een fundamentele nood aan beter instrumentarium en bood op zijn beurt weer nieuwe mogelijkheden voor de verdere ontwikkeling van de wetenschap."