Vanhouteghem, Hendrik (1902 - 1949)
Hendrik Vanhouteghem wordt terecht beschouwd als de grondlegger van een universitaire orthopedisch-traumatologische discipline in België. Hij heeft ook de kiem gelegd voor de pas later ingerichte subdiscipline reumatologie. Wegens collaboratie wordt zijn universitaire loopbaan in 1944 afgebroken. Hij blijft niet bij de pakken zitten en opent kort voor zijn dood een orthopedische kliniek op de Koning Albertlaan in Gent.
Een leergierig student
Na zijn middelbare studies aan het O.L.Vrouw college te Sint-Niklaas trekt Vanhouteghem naar de Leuvense universiteit om er geneeskundestudies aan te vatten. Hij voltooit die studies in 1928 te Gent, wellicht omdat Gent door de wet Nolf in 1923 gedeeltelijk vernederlandst is. In 1928-29 is hij assistent aan het Instituut voor fysicotherapie en aan de polikliniek voor orthopedie in München en in 1929-30 is hij zes maanden assistent in Amsterdam voor fysicotherapie, orthopedie en kinderorthopedie.
Vanhouteghem keert terug naar Gent in 1930 en wordt assistent in de gynaecologische kliniek van professor Daels en vestigt zich tevens als fysicotherapeut-orthopedist. In april 1931 promoveert hij tot doctor in de geneeskunde aan de Amsterdamse universiteit met een reumatologisch onderwerp. Hij wordt in 1933 vrijwillig assistent bij de dienst voor fysicotherapie van de professoren Gommaerts en De Nobele, die deze afdeling leiden sinds 1906.
Professorencarrière
Tot 1936 is de kliniek voor fysicotherapie en orthopedie een onderdeel van de dienst van De Nobele en Gommaerts, waarin de radiologie, de röntgentherapie, de fysicotherapie en de orthopedie verenigd zijn. Na het emeritaat van De Nobele wordt de dienst gesplitst en ontstaat er de polikliniek voor fysicotherapie en orthopedie, waarvan de in januari 1936 tot docent benoemde Vanhouteghem de eerste titularis wordt. Begin 1941 volgt zijn bevordering tot gewoon hoogleraar.
Vernieuwer
Orthopedie wordt onder Vanhouteghem geleidelijk een heelkundige discipline. Er groeit een interdisciplinaire samenwerking tussen de kliniek voor heelkunde van professor De Beule en de dienst van Vanhouteghem. Wat start als een gezamenlijk overleg, waarna de patiënt door de chirurgen geopereerd wordt, mondt uiteindelijk uit in een volwaardige orthopedisch-traumatologische discipline. De orthopedie krijgt zestien bedden toegewezen op de chirurgische afdeling.
Onder professor Vanhouteghem groeit ook de interesse voor de technische orthopedie. Waar vóór 1936 het huis Gliedska in de Vlaanderenstraat grotendeels instaat voor de technische orthopedie, neemt Vanhouteghem zelf een medewerker in dienst voor de technische orthopedie. Ten slotte wijdt Vanhouteghem een aanzienlijk deel van zijn wetenschappelijk onderzoek aan de nog jonge discipline van de reumatologie – de Ligue Belge contre le Rheumatisme is pas in 1926 gesticht. Op al deze terreinen is hij een vernieuwer.
Verbrand
Op 11 augustus 1940 publiceert Volk en Staat een oproep van Staf De Clercq ‘Naar een nieuwe Volksbeweging’. Het is de start van een intense verruimingsoperatie van het VNV. Het stuk van De Clercq verschijnt samen met een oproep van 26 min of meer bekende Vlamingen om aan te sluiten bij ‘de grote volksbeweging waartoe het VNV het initiatief heeft genomen’. De komende weken verschijnen er nieuwe lijsten met in totaal 168 ondertekenaars, waarvan Vanhouteghem er één is. Hij is lid van het VNV en van het Comité voor Dietsche Actie. Vanhouteghem is bevriend met Duitse officieren en neemt in april 1941 deel aan het Dietsch Studentencongres, dat in het teken staat van de herdenking van de ‘Von Bissinguniversiteit’ en de Rodenbachhulde. In datzelfde jaar wordt hij tevens voorzitter van Winterhulp.
Na de oorlog wordt Vanhouteghem geschorst aan de universiteit en tijdelijk vervangen eerst door collega De Waele, nadien door De Backer. Vanhouteghem wordt opgesloten, eerst in het hechteniscentrum in de Wollestraat en nadien in de Nieuwe Wandeling. Midden ’46 wordt hij overgebracht naar het interneringkamp van Lokeren. Op zijn proces in eerste aanleg krijgt hij vier jaar gevangenisstraf, wat in beroep verdubbeld wordt.
De orthopedische kliniek 'Prof. Dr. L. Vanhouteghem'
In 1946 komt Vanhouteghem reeds vrij. Hij gaat verspreid over het Vlaamse land als orthopedisch chirurg aan het werk, gezien het cordon sanitaire van de Gentse ziekenhuizen tegen hem. Naast zijn woning aan de Koning Albertlaan in Gent bouwt hij een orthopedische kliniek met twintig bedden, een operatiekamer en een gipskamer. De kliniek opent in 1949, vlak voor zijn overlijden.
Frank Cotman
Vakgroep Geschiedenis UGent
9 september 2013
Hoe verwijs je naar dit artikel?
Cotman, Frank. "Vanhouteghem, Hendrik (1902 - 1949)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 21.04.2015. www.ugentmemorie.be/personen/vanhouteghem-hendrik-1902-1949
Bibliografie
Personeelsdossier Leopold Vanhouteghem, (Archief UGent, 352).
Verslagen faculteitsraad Faculteit Geneeskunde 06.11.1944 en 20.01.1945 (Archief UGent).
Vooruit, 3 april 1941.
Claessens, H. "Kliniek voor Fysioterapie en Ortopedie." In Liber Memorialis 1930-1980, Faculteit der -Geneeskunde Rijksuniversiteit te Gent, uitgegeven door André De Schaependryver, et. al., 272-281. Gent: Alumni fonds-medische fakulteit Gent, 1980.
De Wever, Bruno. Greep naar de macht : Vlaams-nationalisme en Nieuwe Orde : het Vnv 1933-1945. Tielt: Lannoo, 1994.
Goossens, N. 8 eeuwen Gentse ziekenhuizen. Gent: Universitair ziekenhuis, 1993.
Luykx, Theo. Gedenkboek van de Rijksuniversiteit te Gent. Na een kwarteeuw vervlaamsing (1930-31 - 1955-56).Gent: RUG, 1957.
Mussen, M. De geschiedenis van de Kliniek voor Fysiotherapie en Orthopedie. Gent: UGent. Faculteit Geneeskunde, 2006.