Comhaire, Adalbert (1907-1995)

Gentse tandarts

Adalbert Comhaire wordt geboren te Gent in 1907 in een welstellende middenstandsfamilie en doet zijn middelbaar onderwijs aan het Atheneum in Gent. Hij promoveert tot doctor in genees-, heel- en verloskunde (1931) en tot licentiaat in de tandheelkunde (1933) aan de Rijksuniversiteit Gent. Hij is van 1933 tot 1937 assistent van Oswald Rubbrecht (1872-1941) die sinds de oprichting van de universitaire opleiding in de tandheelkunde in 1932, de eerste tandheelkundige kliniek leidt aan de universiteit. Comhaire vestigt zich als tandarts in Gent. In 1947 wordt hij docent benoemd en in 1949 tot gewoon hoogleraar. Om zijn taak aan de universiteit ten volle te kunnen uitoefenen verzaakt hij volledig aan zijn lucratieve privé-praktijk. Zijn universitaire hoofopdracht is de tandheelkundige protheseleer en de materiaalkunde.

Studiehervormingen

Adelbert Comhaire zet zich zijn ganse carrière in voor de uitbouw van de tandheelkundige opleiding aan de universiteiten naar analogie met de opleidingen elders in Europa. Hij is de motor achter een aantal belangrijke hervormingen, nodig om zijn visie op de functie van de tandarts te realiseren: de tandarts als hoofd van een medisch georiënteerd tandheelkundig team waarin ook tandtechnici, tandartsassistentes en mondhygiënisten hun volwaardige plaats moeten hebben. Een eerste stap is de volledige aparte opleiding van de tandartsen in vijf studiejaren (zonder de drie kandidaturen geneeskunde) in 1976 maar wel binnen de faculteit geneeskunde. Zijn visie blijkt echter voor België te vooruitstrevend en brengt hem veel tegenstand, ook binnen de universitaire muren. Pas in 2016 zullen andere delen van de vorming van dit team (bijvoorbeeld de opleiding van mondhygiënisten) in praktijk worden gebracht.

Comhaire realiseert de verhuis van het Tandheelkundig Instituut van een herenhuis in de Sint-Pietersnieuwstraat naar het Universitair Ziekenhuis in 1963 en de bouw van een nieuw instituut op de UZ-campus in 1989.

Centric Concept

Comhaire is een van de eersten in Europa en de rest van de tandheelkundige wereld die oog heeft voor de zeer inadequate en de gezondheid schadende werkomstandigheden van de tandarts. De tandarts werkt immers staand, op één been en met de nodige inclinaties van romp en bekken en geheven schoudergordel, aan een zittende patiënt. Hij ontwikkelt samen met zijn team (en de praktische hulp van bv een dorpssmid bij de eerste prototypes) een concept en visie voor een ergonomische werkplek voor de tandarts: het Centric Concept. Comhaire zal steeds opnieuw worden herinnerd omwille van het ontwerp van een tandheelkundige stoel, maar zijn ontwerp omvat veel meer dan dat. Het Centric Concept is gebaseerd op volgende ergonomische principes:

(1) minimaliseren van nutteloze bewegingen in het algemeen en verplaatsingen in het bijzonder;
(2) de mond van de patiënt is het centrum van het ganse werkveld zowel liggend als zittend en blijft altijd op dezelfde hoogte;
(3) uitgaande van het beginsel dat de tandarts steeds op dezelfde plaats hoort te blijven tijdens de behandeling, blijven ook de eenheid en het werkmeubel ten opzichte van hem en dus ten opzichte van elkaar constant gepositioneerd;
(4) afwisselend staand en zittend werk mogelijk maken, waarbij onder zittenverstaan wordt: het zich bevinden in de houding, waarbij het lichaam rust op het zitvlak en waarbij de dijen ongeveer horizontaal geplaatst zijn;
(5) het ruime werkvlak is binnen armbereik en 5cm onder de elleboog. De afstelling van de hoogte geschiedt één keer, nl. volgens de gestalte van de tandarts;
(6) om diezelfde positie ten opzichte van werkveld, mond van de liggende patiënt, lichtbron enz. altijd mogelijk te maken, wordt gekozen voor een hoge zitpositie van de practicus.

Tegenstand en ongeloof

Op basis van dit concept wordt in Gent een eerste prototype voorgesteld in 1960 en verder uitgewerkte prototypes op internationale meetings in 1962 en 1964. Het Centric Concept kent aanvankelijk veel tegenstand en lokt ongeloof uit. De tandheelkundige wereld en de industrie volgen de ideeën van Comhaire niet. Een doorbraak komt er na de voorstelling in de week van “British Design” te Brussel in 1967. De grote internationale tandheelkundige firma’s nemen in de jaren die daar op volgen verschillende aspecten van het concept over. Anno 2016 werkt de tandarts overal ter wereld zittend aan een liggende patiënt in een min of meer ergonomisch ontworpen werkveld.

Tandheelkundige ergonomie

Comhaire zet de ergonomie van de werkplek van de tandarts op de interationale agenda. In 1964 organiseert hij met groot succes het eerste internationaal colloquium over tandheelkundige ergonomie in Gent. Een tweede colloquium wordt door zijn dienst georganiseerd in 1966. Uit de bijdragen blijkt dat men opteert voor een allesomvattend concept en zich niet alleen focust op het ontwerpen van een nieuwe behandelingsstoel. Zo behandelt men onder meer: de rughouding bij verschillende posities, preventieve oefeningen voor de tandarts, de problemen van belichting, de kleuren in een praktijk enz. Comhaire is er van overtuigd dat ergonomisch werken al tijdens de opleiding moet worden aangeleerd. Helaas zal dit tot in de 21ste eeuw niet in alle Europese opleidingen het geval zijn.

Comhaire gaat met emeritaat in 1976, het jaar dat de aparte tandartsenopleiding een feit is. Hij overlijdt in de Pinte in 1955. Prof. A. Comhaire was van grote betekenis voor de actualisering van de tandheelkundige opleiding in Vlaanderen en voor de introductie, wereldwijd, van het ergonomisch werken in de tandheelkundige praktijk. Zijn nadeel was een te grote bescheidenheid en zijn afkeer van het woord voeren op het grote podium.

J.A. De Boever
Professor emeritus vakgroep tandheelkunde UGent
19 november 2016

Hoe verwijs je naar dit artikel?

De Boever, J.A. "Comhaire, Adalbert (1907-1995)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 19.12.2016. www.ugentmemorie.be/personen/comhaire-adalbert-1907-1995.

Bibliografie

www.UGentMemorialis.be