Baelde, Michel (1933-2014)

Collaterale Raden

Baelde maakt aansluitend een proefschrift over de Collaterale Raden onder Karel V en Filips II (1531-1578) waar hij in 1962 de doctorstitel voor krijgt. Eén van de vele verdiensten van dit onderzoek is dat Baelde erin slaagt de continuïteit aan te tonen tussen de laat-Bourgondische centrale instellingen en de Collaterale Raden. Het zal een veel geconsulteerd en geciteerd standaardwerk worden en het betekent een belangrijke stimulans voor het onderzoek naar uiteenlopende aspecten van de publiekrechtelijke instellingen in de Habsburgse Nederlanden. Het wordt bekroond door de Koninklijke Vlaamse Academie voor Letteren, Schone Kunsten en Wetenschappen van België en in 1965 in boekvorm gepubliceerd.

Onderwijs in de rechten en geschiedenis

In 1966 volgt een aanstelling tot assistent aan de UGent en in 1970 een benoeming tot docent in de faculteit Rechtsgeleerdheid. Maar Baelde blijft ook verbonden aan de sectie Geschiedenis van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Tien jaar later volgt de bevordering tot hoogleraar en in 1987 tot gewoon hoogleraar. Zijn lesopdrachten in de opleidingen Rechten en Geschiedenis betreffen de geschiedenis van het publiekrecht en de publiekrechtelijke instellingen in het vroegmoderne Europa. In het verlengde van zijn onderzoek legt hij zich ook toe op de politieke geschiedenis, de religiegeschiedenis en de heuristiek m.b.t. de vroegmoderne periode. Daarnaast neemt hij ook meer dan twintig jaar lang de verantwoordelijkheid op zich van de opleiding in de "bijzondere methodiek van het geschiedenisonderwijs". Vanuit die opdracht is hij nauw betrokken bij de vorming van honderden leraars Geschiedenis die in de Vlaamse middelbare scholen instaan voor het geschiedenisonderwijs.

Seiziemist

Het wetenschappelijk werk van Michel Baelde is omvangrijk en gevarieerd. Hij behandelt een brede waaier van onderwerpen met betrekking tot de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw. Zowel politiek-institutionele als financiële en religieuze geschiedenis komen in zijn oeuvre aan bod. Maar de naam van Michel Baelde zal toch vooral verbonden blijven met de zestiende eeuw, en dan heel in het bijzonder met de centrale instellingen in de Nederlanden in die bewogen tijd. Zij blijven ook na zijn doctoraal onderzoek de focus uitmaken van Baelde's wetenschappelijke belangstelling. Hij publiceert over het personeelsbestand van de Collaterale Raden, over de bezoldiging van de leden van deze instellingen, over de financiële politiek onder Karel V en Filips II, over de toekenning van drukkersoctrooien door de Geheime Raad, enz. Michel Baelde vestigt er zijn naam mee als institutionalist. Hij beschouwt de instellingen evenwel nooit als een geïsoleerd fenomeen. Hij kadert alles in een bredere maatschappelijke context en benadert de instellingen vanuit verschillende perspectieven, hij bekijkt ze vanuit de positie van de onderdanen en rechtsonderhorigen, hij tracht door te dringen in de leefwereld van de juristen en anderen die de instellingen belichaamden en vorm gaven, en hij gaat na hoe belangrijk instellingen wel waren in het kader van verwerving, behoud en gebruik van macht en invloed door de vorsten. Vooral deze laatste problematiek zal hem altijd blijven boeien, de uitbouw door de soeverein en zijn medestanders van de centraal geleide, bureaucratische staat vormt een van de rode draden doorheen zijn werk. Maar Michel Baelde wijst evenzeer op de limieten van die vorstelijke macht in het Ancien Régime.

Modernist

Eén en ander maakt hem dus tot een uitmuntend kenner van de algemene geschiedenis van de zestiende eeuw. De bestuursinstellingen, het financiewezen, de godsdiensttroebelen, de Pacificatie van Gent ..., het zijn maar enkele van de thema's die in zijn onderzoek aan bod komen. Men zou Michel Baelde echter onrecht aandoen indien men hem uitsluitend zou omschrijven als een seiziemist, want hij heeft ook gewerkt over de vijftiende, zeventiende en de achttiende eeuw. Te citeren zijn o.m. zijn bijdragen over het Gulden Vlies in de Bourgondische tijd, over de Hoge Raad voor de Nederlanden te Wenen, over de Jointe de Cabinet in het tweede kwart van de achttiende eeuw.

Zijn publicaties, en de brede onderzoekservaring die hij in de loop der jaren heeft opgedaan, zijn van groot profijt voor de tientallen studenten die onder zijn leiding een licentiaatsverhandeling maken. Het is niet overdreven te stellen dat hij, door zijn uiteenlopende wetenschappelijke activiteiten, aan de oorsprong ligt van de Gentse onderzoekstraditie op het gebied van de vroegmoderne instellingengeschiedenis. Het leidt ook tot verschillende doctorale proefschriften, van Paul Van Peteghem (1979), Luc Dondt (1993) en René Vermeir (1998).

Naslagwerk over de Habsburgse Nederlanden

Op het einde van zijn loopbaan aan de universiteit, en ook nog tijdens de eerste jaren van zijn emeritaat, legt Michel Baelde zich samen met zijn collega's Erik Aerts, Herman Coppens, Hugo De Schepper, Hugo Soly, Alfons Thijs en Karin Van Honacker toe op de verwezenlijking van een oude droom: de realisatie van een naslagwerk over de geschiedenis, de organisatie en de bevoegdheden van de centrale instellingen in de Habsburgse Nederlanden, vergezeld van een overzicht voor elke instelling van de relevante bronnen en literatuur. Het resulteert in een lijvige publicatie waaraan tientallen auteurs hun medewerking aan verlenen. De centrale overheidsinstellingen van de Habsburgse Nederlanden (1482-1795) (2 dln., 981 blz.) wordt in 1994 uitgegeven door het Algemeen Rijksarchief. Een jaar later verschijnt de Franstalige editie. De publicatie zal snel uitgroeien tot een onmisbaar referentiewerk voor iedereen die zich toelegt op de politieke en institutionele geschiedenis van de Habsburgse Nederlanden.

 In 1993 gaat Michel Baelde op zestigjarige leeftijd om gezondheidsredenen met vervroegd emeritaat.  Ter gelegenheid van zijn afscheid van de Gentse universiteit bieden zijn vrienden en collega’s hem het huldealbum Beleid en bestuur in de oude Nederlanden. Liber Amicorum prof. dr. Michel Baelde aan. Het omvat 35 bijdragen over uiteenlopende aspecten van de geschiedenis van de Nederlanden in de late middeleeuwen en de vroegmoderne tijd alsook de bibliografie van de gevierde tot 1993. Michel Baelde overlijdt op 81-jarige leeftijd op 28 april 2014.

René Vermeir
Vakgroep Geschiedenis UGent
16 februari 2015

Hoe verwijs je naar dit artikel?
Vermeir, René. "Baelde, Michel (1933-2014)." UGentMemorie. Laatst gewijzigd 24.02.2015. http://www.ugentmemorie.be/personen/baelde-michel-1933-2014.

Bibliografie

www.UGentMemorialis.be