Studentenrestaurant

De UGent serveert dagelijks honderden maaltijden in acht studentenrestaurants, vijf cafetaria’s en één klasserestaurant. Ze bieden tegen een scherpe prijs alle studenten en personeelsleden een gezonde en gevarieerde maaltijd aan. De resto’s zijn een sociale voorziening die na de Tweede Wereldoorlog noodzakelijk werd om vooral de arme spoorstudenten te ondersteunen. De Brug is de oudste resto en de universiteit pakte er in de jaren 1960 mee uit als een pronkstuk. Honderdduizenden maaltijden later blijft De Brug vandaag de populairste resto – mét een facebookfanpagina – en de enige waar elke student zich thuis voelt, of toch al eens ging eten.

Kost en inwoon

De impact van 30.000 hongerige studenten op de stad anno 2010 is niet te vergelijken met die van de enkele honderdtallen uit de negentiende en de eerste helft van de twintigste eeuw. Van buitenshuis eten of supermarkten is dan amper sprake. Kost en inwoon zijn nog niet gescheiden, studenten schuiven aan tafel bij hun hospita of af en toe in hun studentenhuis. Enige culinaire afwisseling zijn de luisterrijke banketten die door de universiteit, een professor of een studentenvereniging worden georganiseerd. In een industriestad waar het grootste deel van de bevolking vecht tegen honger en miserie is dit beperkte universiteitspubliek toch een belangrijke afzetmarkt voor leveranciers en zaalverhuurders. Dat bewijzen de vele tientallen advertenties die de Gentse middenstanders plaatsen in de almanakken van de studentenverenigingen. De grote banketten en de kost-en-inwoontraditie ruimen pas in de naoorlogse periode geleidelijk plaats voor spijshuizen, snackbars, supermarkten en gemeenschappelijke keukens.

Begunstigers van de R.U.G.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog richten drie hoogleraren een organisatie op om behoeftige studenten te helpen. ‘De Begunstigers van de Rijksuniversiteit Gent’ voorzien in een jobdienst, kamerdienst en restaurant. Rector Goormachtigh institutionaliseert de organisatie in 1948 als de Sociale Dienst voor Studenten. De naam van de weldoenerorganisatie wordt geadopteerd door het eerste studentenrestaurant dat het volgende jaar zijn deuren opent. ‘De B.R.U.G.’ bevindt zich in een vrijstaand lokaal in het Technicum maar heeft een aparte ingang via de Sint-Pietersnieuwstraat. Directrice ‘Moe’ Mussche zwaait de plak in deze Belgische Sing-sing. Tien procent van de studenten krijgt stiekem voedselbonnen toegestopt, die worden bekostigd via liefdadigheidsbals en revues van personeel en studenten. Als het aantal studenten in 1954 begint te stijgen door een ingrijpende hervorming van het studiebeurzenstelsel, wordt het probleem acuter. De studiebeurs waar veertig procent van de studentenpopulatie een beroep op doet, dekt wel het inschrijvingsgeld maar niet de kosten voor voedsel en huisvesting. De overheid investeert nationaal slechts twaalf miljoen frank in sociale voorzieningen voor studenten en daarvan gaat al drie miljoen naar de bestrijding van tuberculose. Heel wat Gentse studenten balanceren daardoor op de rand van de armoede.

Sociale voorzieningen

De wet van 8 maart 1958 voorziet in een ruimere subsidiëring voor sociale aangelegenheden en brengt eindelijk soelaas. De overheid beseft dat als België een groot korps van hoger opgeleiden wil voor zijn naoorlogse economie, er extra geïnvesteerd moet worden in studiebeurzen én voorzieningen voor studenten. Met het extra budget maakt de Gentse universiteit onmiddellijk werk van een nieuw studentenrestaurant in de tuin van het studentenhuis in de Sint-Pietersnieuwstraat. Op 4 oktober 1960 wordt de nieuwe Brug feestelijk ingehuldigd. De universiteit is trots: ‘Deze inrichting, waar in de beste voorwaarden goedkope middagmalen kunnen worden gebruikt, is de eerste grote verwezenlijking op sociaal gebied aan de Gentse universiteit.’ Het restaurant is vooral een grote verlichting voor de spoorstudenten die in Gent geen goedkoop alternatief vinden voor de warme hospitamaaltijd van hun collega-kotstudenten. In het studentenrestaurant kunnen dagelijks 1.200 studenten en 250 personeelsleden aan tafel aanschuiven. De universiteit maakt zich sterk dat die maaltijden in amper anderhalf uur worden klaargemaakt en dat hetzelfde gerecht maar om de drie tot vier weken terug komt.

P.R.

De Brug groeit snel uit tot een centrum van het universiteitsleven waar studenten en personeel kunnen eten én vergaderen. De universiteit ontdekt in die periode het belang van public relations en in 1957 wordt ‘De Brug’ als officiële organisatie opgericht met als doel een ideële brug te slaan tussen universiteit en maatschappij. De Brug wordt de koepelnaam voor allerlei activiteiten voor personeel, studenten en alumni: de uitgave van een tijdschrift – De Brug – en de organisatie van de jaarlijkse ‘Dag van de Brug’ en het ‘Bal van De Brug’.

Resto Overpoort ontlast De Brug

Het studentenaantal blijft in de jaren 1960 exponentieel stijgen. De Brug trekt haar maaltijden op tot zesduizend per middag maar dat eist zijn tol: de wachttijden zijn lang, de infrastructuur versleten en het gebouw uitgeleefd. In 1971 ontlast Resto Overpoort het oude studentenrestaurant. De locatie van de nieuwe resto, op de universiteitsas tussen de Blandijn en de Ledeganck en naast de studentenhomes, ligt voor de hand. De keuken van Resto Overpoort heeft een capaciteit van tien- tot vijftienduizend maaltijden per dag wat het een van de grootste studentenresto’s van Europa maakt. De overcapaciteit van het restaurant is doelbewust. De capaciteit zou aan de aanhoudende groei van de studenten moeten tegemoetkomen tot 1990. Ironisch genoeg zal 1972 het keerpunt blijken in die opwaartse trend. De democratisering van het hoger onderwijs stagneert door de economische crisis en het studentenaantal blijft in de jaren 1970 en 1980 stabiel hangen rond de twaalfduizend. Er worden nog wat kleinere restaurants en cafetaria geopend in de verschillende universiteitsgebouwen maar enkel De Brug en Resto Overpoort beschikken over een volwaardige keuken.

Communiefeesten

De studenten mogen dan wel tevreden zijn met de resto’s, de Gentse horeca is minder gelukkig. Uitbaters van cafés en restaurants zien steeds meer klanten naar de studentenrestaurants trekken. Niet alleen studenten maar ook werknemers van bedrijven profiteren er van goedkope maaltijden. Er worden zelfs communiefeesten gevierd! De universiteit weerlegt de klachten van de kleine horecazaken door te stellen dat het juist de concentratie van studentenvoorzieningen is die de impuls heeft gegeven aan de lucratieve snackbars in de Overpoortstraat. Als de universiteitsrestaurants hun maaltijden ook beginnen aan te bieden aan Gentse scholen en stadsdiensten, daagt een Gentse gaarkeuken de universiteit voor de rechter wegens oneerlijke concurrentie. Wil de universiteit handel drijven, dan moet ze ook BTW betalen, zo luidt de klacht. Universiteit en horeca zijn vertrokken voor een veertienjarig juridisch dispuut dat wordt uitgevochten aan vier verschillende gerechtshoven. Via bemiddeling van de Gentse schepen voor toerisme komen universiteit en middenstanders uiteindelijk toch tot een vergelijk. Vanaf 1 oktober 1988 moet iedereen die een maaltijd wil nuttigen in een studentenrestaurant een badge kunnen voorleggen. Die badges worden verdeeld onder studenten en scholieren, maar ook OCMW-steuntrekkers en overheidspersoneel blijven nog een aantal jaar welkom voor een goedkope maaltijd. De horeca is tevreden met dit badge-systeem, het heeft er immers niets op tegen dat kapitaalarme verbruikers naar het studentenrestaurant trekken. De coördinator van de studentenresto’s maakt zich evenmin zorgen: aanvankelijk zullen er misschien enkele honderden klanten verdwijnen, maar de universiteit kan door efficiënte marketing ook duizenden potentiële klanten winnen.

Marktdenken

Dat marktgericht denken is in die periode een bittere noodzaak voor de Sociale Sektor van de Gentse universiteit. Bovenop de financiële saneringen, kampen de resto’s midden jaren 1980 immers met een imagoprobleem. In een enquête geven de studenten aan dat ze de afgeleefde resto’s associëren met kazernes en slachthuizen. Bovendien kan de moderne student zijn culinaire gading niet meer vinden in het aanbod van vettige, eentonige en smaakloze maaltijden. De goedkope snackbars, pitabars, frietkoten en pizzeria’s in de studentenbuurten zijn een aantrekkelijk alternatief. De studentenresto’s gaan in de tegenaanval met een charmeoffensief: tussenschotten, lampenkappen en lage plafonds moeten de sfeer bevorderen; de menukaart wordt gedifferentieerd; er komen grillades waar een ober aan tafel bedient; Jan Hoet start een kunstproject; de Cultuurkiosken – in de wandelgangen ‘blauwgeverfde dreupelkoten’ genoemd – slaan de studenten om de oren met brochures en flyers vol culturele activiteiten. De nieuwe aanpak slaat aan. Maar naarmate de verwachtingen van de studenten evolueren, blijft het imagoprobleem de resto’s achtervolgen.

The Bridge?

Opvallend is dat de studentenresto’s net als andere restaurants en snackbars moeten inspelen op de verwachtingen en veranderende eetcultuur van hun cliënteel: veggiedagen, themaweken, vettaksen, broodjesbars,... het hoort er allemaal bij. Het evenwicht tussen een tijd- en kostenefficiënte studentencatering en een optimaal imago blijft precair. Het stijgende studentenaantal van het voorbije decennium is nauwelijks bij te houden en de studentenresto’s botsen opnieuw op hun limieten. De nood aan extra zitplaatsen zal gedeeltelijk worden opgevangen door een nieuw studentenrestaurant op de Kantienberg. Daar verrijst in 2010-2011 een uitbreiding op de Overpoortsite met een nieuw home en een groot restaurant. Eenmaal het nieuwe resto operationeel is, sluit de uitgeleefde Resto Overpoort de deuren om te worden gesloopt. Andere resto’s zoals die van Sint-Jansvest en De Brug worden vernieuwd of uitgebreid. Dat is voor de Dienst Maaltijdvoorzieningen de ideale gelegenheid om De Brug een nieuwe dynamiek te geven en het ziet er naar uit dat de naam zal moeten sneuvelen voor een trendy Engels alternatief. Benieuwd wat de facebookfans daarover te zeggen hebben.

Fien Danniau
Laatst gewijzigd 19 augustus 2010.

Literatuur

• ‘Het universitair studentenrestaurant ingehuldigd. Een belangrijke sociale verwezenlijking’, in: De Brug, 4, 1960(6), pp. 3-12.

• ‘Nieuw studentenrestaurant Overpoort en Home Vermeylen’, in: De Brug, 15, 1971(3), pp. 141-148.

• ‘Dossier Sociale Sektor’, in: Universiteit Gent, 1, 1987(5).

• ‘Onder de muts’, in: Universiteit Gent, 2, 1988(8), pp. 14-17.

• Website studentenrestaurants UGent

• Schamper 

• Facebook fanpagina De Brug